انسولین خوراکی
بر اساس آخرین آمارها، نرخ دیابت در ایران در حال افزایش است. طبق گزارش فدراسیون بین‌المللی دیابت، در سال 2021 حدود 9.5 درصد از جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت بوده‌اند که این رقم معادل بیش از 5.4 میلیون نفر است. این آمار نشان می‌دهد که دیابت به عنوان یکی از چالش‌های اصلی سلامت در ایران شناخته می‌شود و نیازمند توجه و اقدامات جدی است.
دانشمندان دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) روش جدیدی برای تحویل انسولین توسعه داده‌اند که در آن کاربران تنها چند قطره از دارو را زیر زبان خود قرار می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های اصلی دیابت ناتوانی در تولید کافی انسولین برای تنظیم سطح گلوکز خون است. افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند و بسیاری از افراد با دیابت نوع 2، نیاز به مصرف انسولین چندین بار در روز دارند که معمولاً از طریق تزریق زیرجلدی انجام می‌شود.
این روش نه تنها ناراحت‌کننده است، بلکه ممکن است برای بیماران سخت باشد، از طرفی پسماندهای تزریقات نیز به محیط زیست آسیب جدی وارد می‌کنند، خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی مسیر هدایت انسولین و رساندن آن به روش‌های کمتر تهاجمی و غیر تهاجمی آسان‌تر شده است.
تکنیک‌های تجربی شامل ایمپلنت‌های قابل کنترل یا پچ‌های اولتراسونیک است که داروها را مستقیماً از طریق پوست تحویل می‌دهند، اما بزرگترین دستاورد در این زمینه، تحویل انسولین به صورت خوراکی است. اما در این روش‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد. انسولین مولکولی حساس است که در سفر از معده به روده‌ها که می‌تواند جذب خون شود، زنده نمی‌ماند. کپسوله کردن آن در مواد مختلف می‌تواند کمک کند، یا حتی ساخت کپسول‌هایی که انسولین را به طور فیزیکی به دیواره روده تزریق می‌کنند، اما این مسیر باعث می‌شود که انسولین ابتدا از کبد عبور کند که می‌تواند ساختار آن را تغییر دهد.
پژوهشگران در آزمایشگاه لی، قطره‌های انسولین خوراکی را توسعه داده‌اند که به صورت زیر زبانی از آن استفاده می‌شود. هنگام قرار گرفتن این قطره زیر زبان، ترکیبات آن به سرعت و به طور مؤثری توسط بدن جذب می‌شود و می‌تواند جایگزین تزریق‌های انسولین شود. این قطره‌ها شامل ترکیبی از انسولین و یک پپتید نفوذکننده سلولی (CPP) خاص هستند که توسط دکتر شیه-دار لی و همکارانش توسعه یافته است.
نقش پپتید در جذب انسولین چیست؟
دکتر لی توضیح می‌دهد که انسولین یک مولکول پیچیده است و در صورت مصرف به شکل قرص، به راحتی در معده توسط اسید معده، تخریب می‌شود. همچنین انسولین نیاز دارد که به سرعت در خون حضور یابد، اما به عنوان یک مولکول بزرگ نمی‌تواند به راحتی از سلول‌ها عبور کند. پپتید استخراج شده از محصولات جانبی ماهی، مسیرهایی را برای عبور انسولین باز می‌کند.
نتایج آزمایش‌های پیش‌بالینی
آزمایش‌های پیش‌بالینی نشان دادند که انسولین همراه با پپتید مذکور به طور مؤثرتری به جریان خون می‌رسد، در حالی که بدون پپتید، انسولین در لایه داخلی دهان باقی می‌ماند. دکتر جیا مین وو، پژوهشگر پسادکتری در آزمایشگاه لی، این پپتید را به عنوان راهنمایی تشبیه کرده که به انسولین کمک می‌کند تا به سرعت به جریان خون برسد.
اهمیت کنترل دارو
افراد سالم به طور طبیعی انسولین را از پانکراس برای تنظیم گلوکز پس از مصرف غذا دریافت می‌کنند. بیماران دیابتی نمی‌توانند به اندازه کافی انسولین تولید کنند و باید آن را از منبع خارجی دریافت کنند. گلوکز غیرقابل تنظیم می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین بیماران دیابتی باید سطح گلوکز خود را مدیریت کرده و در صورت نیاز انسولین مصرف کنند. تزریق انسولین، سریع‌ترین راه برای وارد کردن انسولین به خون است اما بیماران معمولاً به سه تا چهار تزریق در روز نیاز دارند که می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
پژوهش‌های ادامه‌دار
دکتر لی می‌گوید:«آزمایشگاه من در سه سال گذشته بر روی جایگزین‌های بدون سوزن و روش‌های غیرتهاجمی برای تامین انسولین بیماران دیابتی فعالیت داشته است. ما اسپری‌های بینی را امتحان کردیم و سپس به قطره‌های خوراکی رسیدیم که ساده و راحت هستند. امیدواریم قطره‌های خوراکی امکان جدیدی برای بیماران دیابتی باز کنند و مصرف داروهایشان را آسان‌تر کرده و به تنظیم بهتر گلوکز خون برای حفظ سلامت طولانی‌مدت کمک کنند».
محصول انسولین قابل استنشاق
یک محصول انسولین قابل استنشاق به نام “Exubera” در سال 2006 به بازار عرضه شد اما بعداً از بازار خارج شد. دکتر لی هدف دارد تحویل سریع و بدون درد انسولین بدون عوارض جانبی مهم را محقق کند. فناوری جدید بدون سوزن انتظار می‌رود که خطر آلودگی متقابل، سوزن‌های آلوده و عفونت‌های ناخواسته و دفع نامناسب سوزن‌های آلوده را کاهش دهد.
انتشار مقالات و تجاری‌سازی
پژوهشگران نتایج مطالعه خود را در دو مقاله در ژورنال Controlled Release منتشر کرده‌اند. آن‌ها درحال‌حاضر تلاش می‌کنند تا با شرکای تجاری قرارداد ببندند و به آزمایش این روش ادامه دهند.این تیم، ایده ی خود را بر روی موش‌ها نیز آزمایش کرد. هنگامی که با CPP همراه شد، انسولین به طور موفقیت‌آمیزی به جریان خون رسید و سطح گلوکز خون را تقریباً به همان خوبی که انسولین تزریقی انجام می‌دهد، کنترل کرد در حالی‌که بدون پپتید راهنما، انسولین تمایل داشت در دیواره دهان گیر کند. پژوهشگران در حال حاضر بر روی تجاری‌سازی این فناوری با همکاری شرکای تجاری کار می‌کنند.
