سرطان پروستات | چیستی، انواع، علائم، تشخیص و درمان

در فصل هفتم زیست شناسی سال یازدهم، با غده‌ی پروستات و عملکردهای آن در بدن مردان آشنا شدیم. دانستیم که پروستات نقشی مهم و حیاتی در تولید مایع منی و در نتیجه فرزندآوری و بقای نسل دارد. عملکرد سالم و طبیعی پروستات یک عامل کلیدی در سلامت مردان است که نه تنها به تولیدمثل، بلکه به سلامت عمومی بدن مردان نیز کمک می‌کند؛ اما متاسفانه پروستات هم مثل هر عضو دیگری از بدن درگیر بیماری‌ها و مشکلاتی می‌شود. سرطان پروستات یکی از جدی‌ترین و پر خطرترین بیماری‌های مردان است. هدف این مقاله از مجله‌ی بیوزوم آشنایی با این بیماری مهم و شایع است. در این مطلب، ابتدا با سرطان پروستات و انواع آن آشنا خواهیم شد، سپس روش‌های تشخیص و درمان آن را خواهیم شناخت و در نهایت گریزی به عوامل خطر آفرین و راه‌های پیشگیری از این سرطان نیز خواهیم زد.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات در غده‌ی پروستات که یک غده گردویی شکل کوچک، در زیر مثانه و جلوی راست روده در مردان است، ایجاد می‌شود. این غده کوچک مایعی ترشح می‌کند که با مایع منی مخلوط می‌شود و اسپرم را برای لقاح و بارداری سالم نگه می‌دارد. سرطان پروستات یک بیماری بسیار جدی است. خوشبختانه، بیشتر افراد مبتلا به سرطان پروستات قبل از انتشار آن به خارج از غده پروستاتشان تشخیص داده می‌شوند. درمان در این مرحله اغلب سرطان را به طور کامل از بین می‌برد.

مطلب مرتبط: دستگاه تناسلی مردان | آناتومی و فیزیولوژی

انواع سرطان پروستات

اگر سرطان پروستات در فردی تشخیص داده شود، در اکثر موارد و به‌احتمال زیاد یک آدنوکارسینوم است. آدنوکارسینوم‌ها در سلول‌های غدد – مانند پروستات – که مایع ترشح می‌کنند شروع می‌شوند. به‌ندرت، سرطان پروستات از انواع دیگر سلول‌ها نیز تشکیل می‌شود. انواع این سرطان که کمتر شایع‌اند عبارت‌اند از:

• کارسینوم سلول کوچک
• کارسینوم سلول‌های انتقالی
• تومورهای نورواندوکرین
• سارکوم‌ها

علائم سرطان پروستات

اغلب در مراحل اولیه سرطان پروستات هیچ علامتی وجود ندارد، اما غربالگری می‌تواند تغییراتی را که ممکن است نشان‌دهنده سرطان باشد را تشخیص دهد. غربالگری شامل آزمایشی است که سطح PSA را در خون اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالای PSA ممکن است نشان‌دهندهی وجود سرطان باشد. مردانی که علائم سرطان پروستات را تجربه می‌کنند ممکن است متوجه تغییرات زیر شوند:

• مشکل در شروع و حفظ ادرار
• میل مکرر به ادرار کردن، به‌خصوص در شب
• جریان ضعیف ادرار
• خون در ادرار یا منی
• ادرار یا انزال دردناک
• درد در پشت یا لگن

علائم پیشرفته سرطان پروستات

افراد مبتلابه سرطان پروستات پیشرفته نیز ممکن است هیچ علائمی از خود نشان ندهند. علائم سرطان پروستات به‌طور بالقوه، به‌اندازهی سرطان و محل انتشار آن در بدن بستگی دارد. علاوه بر موارد فوق، سرطان پیشرفتهی پروستات می‌تواند علائم زیر را نیز شامل شود:

• درد استخوان
• کاهش وزن بی‌دلیل
• خستگی

علل ابتلا به سرطان پروستات

متخصصان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث می‌شود سلول‌های پروستات به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند؛ مانند انواع دیگر سرطان و به‌طورکلی، سرطان پروستات زمانی شکل می‌گیرد که سلول‌ها سریع‌تر از حد معمول تقسیم شوند. درحالی‌که سلول‌های طبیعی درنهایت می‌میرند، سلول‌های سرطانی نمی‌میرند و در عوض تکثیر می‌شوند و تبدیل به توده‌ای به نام تومور می‌شوند. درحالی‌که سلول‌ها به تکثیر ادامه می‌دهند، قسمت‌هایی از تومور می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن متاستاز پیدا کند.

خبر خوب این است که سرطان پروستات معمولاً به‌کندی رشد می‌کند. در سرطان پروستات بیشتر تومورها قبل از اینکه سرطان فراتر از پروستات گسترش یابد، تشخیص داده می‌شوند. سرطان پروستات در این مرحله بسیار قابل‌درمان است.

تشخیص سرطان پروستات

غربالگری می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان پروستات کمک کند. اگر فردی در معرض خطر متوسط باشد، احتمالاً اولین آزمایش غربالگری خود را در سن 55 سالگی انجام خواهد داد. اگر فردی در گروه پرخطر قرار داشته باشد، ممکن است نیاز به غربالگری‌های اولیه داشته باشد. غربالگری‌ها معمولاً بعد از 70 سالگی متوقف می‌شوند.

اگر غربالگری‌ها امکان وجود سرطان پروستات را تأیید کنند، ممکن است به آزمایش‌ها یا روش‌های بیشتری نیاز داشته باشید.

آزمایش‌های غربالگری سرطان پروستات

آزمایش‌های غربالگری می‌توانند نشان دهند که آیا شما علائمی از سرطان پروستات را دارید که نیاز به آزمایش‌های بیشتری داشته باشد یا خیر.

معاینه پروستات یا آزمون دیجیتال رکتوم (DRE):

در این تست، پزشک متخصص یک انگشت دستکش دار و روغن‌کاری شده را وارد راست‌روده می‌کند و غده پروستات را لمس می‌کند. برجستگی‌ها یا نواحی سفت ممکن است به معنای سرطان باشد.

آزمایش خون آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA):

غده پروستات پروتئینی به نام آنتی‌ژن اختصاصی پروتئین (PSA) می‌سازد. سطوح بالای PSA ممکن است نشان‌دهندهی سرطان باشد. همچنین در صورت داشتن شرایط خوش‌خیم مانند BPH یا پروستاتیت، سطح آن افزایش می‌یابد.

درمان سرطان پروستات

درمان بیمار مبتلا به سرطان پروستات به عوامل متعددی از جمله وضعیت کلی بیمار، وضعیت گسترش سرطان و سرعت گسترش آن بستگی دارد. بسته به روش‌های درمانی، بیمار مبتلا به سرطان ممکن است توسط متخصصین مختلف از جمله اورولوژیست‌ها، انکولوژیست‌های پرتوشناسی و انکولوژیست‌های پزشکی تحت درمان قرار بگیرد. اکثر سرطان‌های پروستات که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند قابل‌درمان هستند. با مجله‌ی بیوزوم همراه باشید. در ادامه با چند رویکرد اصلی در درمان سرطان پروستات آشنا خواهیم شد.

مراقبت

اگر سرطان به‌کندی رشد می‌کند و گسترش نمی‌یابد، ممکن است کادر درمان به‌جای ارائه‌ی درمان، وضعیت بیمار مبتلا به سرطان را کنترل کند.

نظارت فعال:

در این نوع مراقبت، هر یک تا سه سال یک‌بار، غربالگری، اسکن و بیوپسی انجام می‌شود تا بیمار ازنظر رشد و پیشرفت سرطان بررسی شود. اگر سرطان به‌کندی رشد کند، فقط محدود به پروستات باشد و علائمی ایجاد نکند، نظارت فعال بهترین گزینه است؛ اما اگر وضعیت بیمار بدتر شد و سرطان پروستات پیشرفت کرد، کادر درمان می‌تواند درمان‌ها را شروع کند.

مراقبت انتظاری:

این نوع مراقبت شبیه به نظارت فعال است، اما بیشتر برای افرادی به کار می‌رود که در برابر سرطان ضعیف‌تر هستند که احتمالاً بیماری‌شان با درمان نیز از بین نمی‌رود. همچنین، آزمایش بسیار کمتری نیز انجام می‌شود. در این نوع مراقبت، به‌جای ازبین‌بردن تومور، درمان‌ها معمولاً بر مدیریت علائم تمرکز دارند.

عمل جراحی

پروستاتکتومی رادیکال، غده پروستات بیمار را از بین می‌برد این عمل جراحی اغلب می‌تواند سرطان‌های پروستات را که گسترش نیافته‌اند با موفقیت از بین ببرد. اگر این رویکرد برای درمان بیماری فرد مفید باشد، پزشک متخصص و سایر اعضای کادر درمان، بهترین روش برداشتن پروستات را به بیمار توصیه می‌کنند.

• پروستاتکتومی رادیکال باز: پزشک متخصص یک برش (شکاف) در شکم ایجاد می‌کند – از ناف تا استخوان شرمگاهی – و غده پروستات را برمی‌دارد. این تکنیک به‌اندازهی روش‌های کم‌تر تهاجمی مانند پروستاتکتومی رباتیک رایج نیست.
• پروستاتکتومی رادیکال رباتیک: پروستاتکتومی رادیکال رباتیک به پزشک این امکان را می‌دهد که از طریق چندین برش کوچک عمل جراحی را انجام دهد. آن‌ها به‌جای اینکه مستقیماً جراحی کنند، یک سیستم روباتی را از طریق یک صفحه‌نمایش و میز فرمان، کنترل می‌کنند.

پرتو درمانی

از پرتودرمانی ممکن است به‌عنوان یک درمان مستقل برای سرطان‌پروستات و یا در ترکیب با سایر درمان‌ها استفاده بشود. پرتو همچنین می‌تواند علائم سرطان را کنترل کرده و را تسکین دهد.

• براکی‌تراپی: نوعی از پرتودرمانی داخلی است. براکی‌تراپی شامل قراردادن دانه‌های رادیواکتیو در داخل پروستات است. این رویکرد سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و درعین‌حال بافت سالم اطراف آن را حفظ می‌کند.
• پرتودرمانی خارجی: با پرتودرمانی خارجی (EBRT)، یک دستگاه پرتوهای ایکس قوی را مستقیماً به تومور می‌رساند. اشکال اختصاص‌یافتهی EBRT، مانند IMRT، می‌توانند دوزهای بالایی از تابش را به سمت تومور هدایت کنند و درعین‌حال بافت سالم را حفظ کنند.

درمان‌های سیستمیک

اگر سرطان به خارج از غده پروستات گسترش‌یافته باشد، ممکن است کادر درمان، درمان‌های سیستمیک را توصیه کند. در درمان‌های سیستمیک، موادی به سرتاسر بدن بیمار ارسال می‌شوند. این مواد سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند و یا اینکه از رشد آنها جلوگیری می‌کنند.

• هورمون‌درمانی: هورمون تستوسترون رشد سلول‌های سرطانی را افزایش می‌دهد. در هورمون‌درمانی، از داروها برای مبارزه با نقش تستوسترون در تقویت رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها با جلوگیری از رسیدن تستوسترون به سلول‌های سرطانی یا کاهش سطح تستوسترون تأثیر خود را اعمال می‌کنند از طرف دیگر، ممکن است پزشک متخصص جراحی را برای برداشتن بیضه‌ها (ارکیکتومی) توصیه کند تا بدن دیگر نتواند تستوسترون تولید کند. جراحی جایگزین مناسبی برای افرادی است که نمی‌خواهند دارو مصرف کنند.
• شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی از داروها برای ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. اگر سرطان فراتر از پروستات گسترش‌یافته باشد، ممکن است بیمار به‌تنهایی یا با هورمون‌درمانی، شیمی‌درمانی نیز دریافت کند.
• ایمونوتراپی: ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، بنابراین بدن بهتر می‌تواند سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و با آنها مبارزه کند. پزشک متخصص ممکن است ایمونوتراپی را برای درمان سرطان پیشرفته یا سرطان عودکننده (سرطانی که از بین می‌رود؛ اما دوباره بازمی‌گردد) توصیه کند.
• درمان هدفمند: درمان هدفمند تغییرات ژنتیکی (جهش) را که سلول‌های سالم را به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌کند تا از رشد و تکثیر آن‌ها جلوگیری کند، به صفر می‌رساند. درمان‌های هدفمندی که سرطان پروستات را درمان می‌کنند، سلول‌های سرطانی را با جهش‌های ژن BRCA از بین می‌برند.

درمان کانونی

درمان کانونی شکل جدیدی از درمان است که تومورهای داخل پروستات را از بین می‌برد. اگر سرطان کم‌خطر باشد و گسترش نیافته باشد، ممکن است پزشک این درمان را توصیه کند. اثربخشی بسیاری از این درمان‌ها هنوز به طور کامل به اثبات نرسیده و تنها به شکل تجربی کارایی آنها در نظر گرفته می‌شود.

• هایفوتراپی یا سونوگرافی متمرکز با شدت بالا (HIFU): امواج صوتی با شدت بالا، گرمای قدرتمندی را برای کشتن سلول‌های سرطانی در پروستات تولید می‌کنند.
• کرایوتراپی: گازهای سرد سلول‌های سرطانی را در پروستات منجمد می‌کند و تومور را از بین می‌برد.
• فرسایش لیزری: گرمای شدیدی که به سمت تومور هدایت می‌شود، سلول‌های سرطانی را در پروستات می‌کشد و تومور را از بین می‌برد.

درمان فوتو دینامیک: داروها سلول‌های سرطانی را نسبت به طول‌موج‌های خاصی از نور حساس‌تر می‌کنند. سپس کادر درمان سلول‌های سرطانی را در معرض این طول‌موج‌های نور قرار می‌دهد و سلول‌های سرطانی از بین می‌روند.

عوامل خطر در ابتلا به سرطان پروستات

باوجوداینکه پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چرا سرطان پروستات رخ می‌دهد، اما به نظر می‌رسد عوامل خطر زیر ممکن است احتمال ابتلا به آن را افزایش دهند:

• سن: خطر ابتلا به سرطان‌پروستات بعد از 50 سالگی افزایش می‌یابد، اما قبل از 45 سالگی نادر است.
• نژاد یا قومیت: سرطان‌پروستات در سیاه‌پوستان بیشتر از سفیدپوستان است. افراد آسیایی و اسپانیایی نسبت به سیاه‌پوستان یا سفیدپوستان در معرض خطر کمتری هستند.
• سابقه خانوادگی: فردی که یکی از بستگان نزدیکش سابقه ابتلا به سرطان‌پروستات دارد، شانس بیشتری برای ابتلا به آن دارد.
• عوامل ژنتیکی: ویژگی‌های ارثی، از جمله تغییر در ژن‌های BRCA1 و BRCA2، ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌پروستات را افزایش دهد. جهش در این ژن‌ها نیز احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. مردانی که با سندرم لینچ متولد می‌شوند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پروستات و سایر سرطان‌ها هستند.
• رژیم غذایی: برخی شواهد نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی پرچرب ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند.

پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات

پیشگیری از سرطان‌پروستات ممکن نیست. بااین‌حال، انجام پیروی از دستورالعمل‌های زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌پروستات را کاهش دهد:

• به طور منظم غربالگری پروستات را انجام دهید. از کادر درمان بپرسید که هر چند وقت یکبار باید بر اساس عوامل خطر خود غربالگری شوید.
• وزن سالم را حفظ کنید. از پزشک خود بپرسید که وزن سالم چقدر در سلامتی عمومی و کاهش احتمال ابتلا به انواع سرطان نقش دارد.
• به طور منظم تمرین کنید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته یا کمی بیشتر از 20 دقیقه در روز را توصیه می‌کند.
• یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید. هیچ رژیم غذایی برای پیشگیری از سرطان وجود ندارد، اما عادات غذایی خوب می‌توانند سلامت کلی بدن را بهبود ببخشند. مصرف منظم میوه، سبزیجات و غلات کامل و همچنین پرهیز از مصرف گوشت قرمز و غذاهای فراوری شده می‌تواند مفید باشد.
• مصرف دخانیات را قطع کنید. به‌هیچ‌عنوان دخانیات مصرف نکنید. مصرف دخانیات یکی از علل اصلی انواع سرطان است و به سلامت کلی بدن به‌شدت آسیب می‌رساند.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله‌ی بیوزوم، ابتدا با سرطان‌پروستات آشنا شدیم و انواع آن را بررسی کردیم. سپس علائم سرطان‌پروستات را برشمردیم که شامل طیف وسیعی از علائم، از خستگی تا وجود خون در ادرار بود. در ادامه با روش‌های تشخیص و درمان سرطان پروستات نیز آشنا شدیم. در این مطلب از مجلهی بیوزوم خواندیم که سرطان‌پروستات بیماری کشنده‌ای نیست، اما به شرطی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان مناسب برای از بین بردن بیماری، به سرعت شروع شود.