سرطان پوست در انسان | چیستی، انواع، شیوع، تشخیص، درمان و پیشگیری

پوست به عنوان بزرگ‌ترین اندام بدن، نقش حیاتی در حفاظت از انسان در برابر عوامل خارجی دارد. با این حال، این لایه محافظ نیز می‌تواند مورد هدف رشد غیرطبیعی سلول‌ها قرار گیرد که منجر به سرطان پوست در انسان می‌شود. سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در جهان است که در اثر رشد غیرطبیعی و کنترل نشده سلول‌های پوستی رخ می‌دهد. این بیماری معمولاً در نواحی از پوست که بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند ایجاد می‌شود، اما می‌تواند در بخش‌های دیگر بدن نیز ظاهر شود. این نوع سرطان انواع مختلفی دارد و تشخیص زودهنگام و درمان به موقع آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین، توجه به افزایش آگاهی عمومی درباره علائم اولیه، مانند تغییرات غیرمعمول در خال‌ها یا زخم‌های پوستی که بهبود نمی‌یابند، شانس تشخیص و مدیریت موفقیت‌آمیز این بیماری را به‌مراتب افزایش می‌دهد. در ادامه با مجله بیوزوم همراه باشید تا با سرطان پوست در انسان و انواع آن، راه‌های تشخیص، معالجه و پیشگیری از آن آشنا شوید.​

سرطان پوست چیست؟

سرطان پوست یک بیماری است که شامل رشد غیر طبیعی سلول‌ها در بافت پوست بدن انسان می‌شود. به طور طبیعی، زمانی که سلول‌های پوست پیر می‌شوند و می‌میرند، سلول‌های جدیدی تشکیل می‌شوند تا جایگزین آن‌ها شوند، اما زمانی که این فرآیند به دلایل متعددی مانند قرارگیری در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV)، به درستی کار نکند، سلول‌ها با سرعت بیش‌تری رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند. این سلول‌ها می‌توانند خوش‌خیم باشند که در این‌صورت، به سایر سلول‌ها آسیبی نمی‌رسانند و پخش نمی‌شوند اما در بعضی موارد، ممکن است بدخیم باشند و به سایر سلول‌ها نیز سرایت کنند که در این صورت سرطانی خواهند بود.

اگر سرطان پوست به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به بافت‌های مجاور یا سایر نواحی بدن فرد گسترش یابد. خوشبختانه، در صورت تشخیص و درمان زودهنگام سرطان پوست، اکثر موارد قابل درمان هستند. بنابراین، در صورتی که فرد هرگونه علامت این بیماری را در خود مشاهده کرد باید به پزشک مراجعه و با او مشورت کند.

اپیدمیولوژی و شیوع سرطان پوست

سرطان پوست در انسان، هفدهمین سرطان شایع در جهان است. آمارها نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۲، تعداد ۳۳۱,۷۲۲ مورد جدید از این بیماری در سطح جهانی ثبت شده است. این بیماری به ویژه در مناطق گرمسیری، به دلیل مواجهه زیاد با نور خورشید، و همچنین در نواحی صنعتی با آلودگی شدید، با نرخ بالاتری مشاهده می‌شود.

آگاهی از این بیماری و انواع آن نقش اساسی در پیشگیری، تشخیص به موقع و درمان مؤثر آن دارد. همچنین آگاهی از علائم اولیه مانند تغییرات غیرعادی در پوست می‌تواند منجر به مراجعه سریع‌تر به متخصص و افزایش شانس درمان شود. توجه به این مسائل نه تنها سلامت فردی را ارتقا می‌دهد، بلکه در کاهش آمار جهانی ابتلا به این نوع سرطان نیز تأثیر چشمگیری دارد.

انواع سرطان پوست

سه نوع اصلی سرطان پوست در انسان وجود دارد:

• کارسینوم سلول بازال (Basal cell carcinoma): این نوع سرطان در سلول‌های بازال که در قسمت پایین اپیدرم (لایه بیرونی پوست) قرار دارند، تشکیل می‌شود.
• کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma): این سرطان در سلول‌های سنگفرشی در لایه بیرونی پوست (اپیدرم) ایجاد می‌شود.
• ملانوما (Melanoma): این نوع سرطان در سلول‌هایی به نام ملانوسیت تشکیل می‌شود. ملانوسیت‌ها ملانین تولید می‌کنند. ملانین رنگدانه قهوه‌ای است که رنگ پوست انسان را تعیین می‌کند و تا حدی از آن در برابر آسیب‌های اشعه فرابنفش (UV) خورشید محافظت می‌نماید. ملانوما جدی‌ترین نوع سرطان پوست در انسان است زیرا می‌تواند به سایر نواحی بدن فرد گسترش یابد.

انواع دیگر این سرطان عبارتند از:

• سارکوم کاپوزی (Kaposi sarcoma)
• کارسینوم سلول مرکل (Merkel cell carcinoma)
• کارسینوم غدد سباسه (Sebaceous gland carcinoma)
• درماتوفیبروسارکوم پروتوبرانس (Dermatofibrosarcoma protuberans)

سطوح سرطان پوست

مراحل سرطان نشان‌دهنده میزان گستردگی سرطان در بدن هستند. مراحل سرطان پوست در انسان از مرحله 0 تا مرحله 4 دسته بندی می‌شوند. به طور کلی، هر چه این عدد بیشتر باشد، سرطان بیشتر گسترش یافته و درمان آن دشوارتر است. با این حال، مرحله بندی ملانوما با سرطان‌های پوستی غیر ملانوما که از سلول‌های بازال یا سنگفرشی پوست شروع می‌شوند، متفاوت است.

مرحله بندی ملانوما

• مرحله 0 (ملانوم درجا): ملانوما فقط در لایه بالایی (اپیدرم) پوست فرد قرار دارد.
• مرحله اول: ملانوما کم خطر است و شواهدی مبنی بر گسترش آن وجود ندارد. به طور کلی با جراحی قابل درمان است.
• مرحله دوم: دارای ویژگی‌هایی است که نشان می‌دهند احتمال بازگشت (عود) وجود دارد، اما هیچ نشانه‌ای مبنی بر گسترش آن وجود ندارد.
• مرحله سوم: ملانوما به غدد لنفاوی مجاور یا پوست اطراف گسترش یافته است.
• مرحله چهارم: ملانوما به غدد لنفاوی دورتر یا پوست دیگر، یا به اندام‌های داخلی بدن گسترش یافته است.

مرحله بندی سرطان‌های پوست غیر ملانوما

• مرحله 0: سرطان فقط در لایه بالایی پوست فرد وجود دارد.
• مرحله اول: سرطان در لایه‌های بالایی و میانی پوست فرد قرار دارد.
• مرحله دوم: سرطان در لایه‌های بالایی و میانی پوست قرار دارد و به سمت اعصاب یا لایه‌های عمیق‌تر پوست حرکت می‌کند.
• مرحله سوم: سرطان از پوست به غدد لنفاوی فرد گسترش یافته است.
• مرحله چهارم: سرطان به سایر قسمت‌های بدن و اندام‌های فرد مانند کبد، ریه یا مغز گسترش یافته است.

علائم ابتلا به سرطان پوست

شایع‌ترین علامت هشدار دهنده سرطان پوست در انسان، تغییری در پوست فرد؛ معمولاً یک رشد جدید یا تغییری در یک خال یا ضایعه پوستی موجود است. علائم این بیماری عبارتند از:

• یک خال جدید یا خالی که اندازه، شکل یا رنگ آن تغییر می‌کند یا خونریزی داشته باشد.
• یک برجستگی مرواریدی یا مومی شکل روی صورت، گوش‌ها یا گردن فرد
• یک لکه یا برآمدگی مسطح، صورتی-قرمز یا قهوه‌ای رنگ
• نواحی از پوست که شبیه جای زخم به نظر می‌رسند.
• زخم‌هایی که حالت پوسته پوسته دارند، مرکز فرورفته‌ای دارند یا اغلب خونریزی می‌کنند.
• زخم یا زخمی که بهبود نمی‌یابد، یا بهبود می‌یابد اما دوباره عود می‌کند.
• یک ضایعه‌ی خشن و پوسته‌دار که ممکن است خارش داشته باشد، خونریزی کند و پوسته پوسته شود.

قانون A B C D E

ظاهر سرطان پوست بسته به نوع آن متفاوت به نظر می‌رسد. قانون ABCDE می‌تواند به فرد در شناسایی علائم کمک کند:

• عدم تقارن (Asymmetry): شکل نامنظم دارد.
• حاشیه (Border): لبه‌های تار یا نامنظم دارد.
• رنگ (Color): خالی با بیش از یک رنگ وجود دارد.
• قطر (Diameter): قطر آن بزرگتر از 6 میلی متر است.
• تکامل (Evolution): بزرگ شدن، تغییر در شکل، رنگ یا اندازه ضایعه (این مهمترین علامت است).

اگر شخصی در مورد یک خال یا ضایعه پوستی دیگر نگران است، بهتر است با یک پزشک وقت ملاقات تنظیم کند و آن را به پزشک نشان دهد. پزشک، پوست فرد را بررسی می‌کند و ممکن است او را به یک متخصص پوست ارجاع دهد تا ضایعه را به‌طور دقیق‌تر ارزیابی کند.

علل ابتلا به سرطان پوست

علل متعددی برای سرطان پوست گزارش شده است اما علت اصلی ابتلا به این بیماری، قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید است، به خصوص زمانی فرد که دچار آفتاب سوختگی و تاول می‌شود. اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید به DNA موجود در پوست آسیب می‌رساند و باعث تشکیل سلول‌های غیر طبیعی می‌شود. این سلول‌های غیرطبیعی به صورت بی‌نظم و سریع تقسیم شده و توده‌ای از سلول‌های سرطانی را تشکیل می‌دهند. در ادامه با سایر عوامل خطر آشنا خواهیم شد.

عوامل خطر مرتبط با سرطان پوست

همه افراد صرف نظر از نژاد و جنسیت ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. اما برخی از گروه‌ها بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. جالب است بدانید، در حالی‌که سرطان پوست در سنین قبل از 50 سالگی، در زنان شایع‌تر است اما پس از 50 سالگی، این بیماری در مردان بیش‌تر مشاهده می‌شود.

همچنین احتمال ابتلا در افراد سفیدپوست غیر اسپانیایی تقریباً 30 برابر بیشتر از سیاه‌پوستان غیر اسپانیایی یا افراد با تبار آسیایی و جزایر اقیانوس آرام است. متأسفانه، در افراد با رنگ پوست تیره‌تر، این سرطان اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود که این امر درمان را دشوارتر می‌کند.

اگرچه هر کسی ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود، اما خطر ابتلا در موارد زیر افزایش می‌یابد:

• گذراندن زمان زیاد برای کار یا بازی در زیر نور خورشید
• به راحتی آفتاب سوخته شدن یا داشتن سابقه آفتاب سوختگی
• زندگی در مناطقی با آب‌وهوای آفتابی یا در ارتفاعات بالا
• برنزه کردن یا استفاده از تخت‌های برنزه (سولاریوم)
• داشتن چشم‌های روشن، موهای بلوند یا قرمز و پوست روشن یا کک و مکی
• داشتن تعداد زیادی خال‌ یا خال‌هایی با شکل نامنظم
• داشتن کراتوز اکتینیک (توده‌های پیش سرطانی پوستی که به صورت لکه‌های زبر، پوسته پوسته و به رنگ صورتی تیره تا قهوه‌ای هستند).
• داشتن سابقه خانوادگی سرطان پوست
• داشتن سابقه پیوند عضو
• مصرف داروهایی که سیستم ایمنی فرد را سرکوب یا تضعیف می‌کنند.
• قرار گرفتن در معرض نور UV برای درمان بیماری‌های پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس

تشخیص سرطان پوست

قدم اول برای تشخیص این نوع سرطان مانند سایر بیماری‌ها، معاینه بالینی بیمار است. ابتدا، یک متخصص پوست ممکن است از فرد بپرسد که آیا تغییراتی در خال‌ها، کک و مک یا سایر لک‌های پوستی موجود مشاهده کرده است‌، یا اینکه آیا متوجه رشدهای جدید پوستی شده است یا خیر. سپس، متخصص پوست تمام پوست فرد، از جمله پوست سر، گوش‌ها، کف دست‌ها، کف پاها، بین انگشتان پا، اطراف اندام تناسلی و بین باسن را بررسی می‌کند.

اگر متخصص پوست به سرطان پوست مشکوک باشد، ممکن است بیوپسی انجام دهد. در این روش، نمونه‌ای از بافت مورد نظر برداشته و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و یک آسیب‌شناس (پاتولوژیست) آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. متخصص پوست نتیجه بررسی را با فرد در میان می‌گذارد، مشخص می‌کند که آیا آن ضایعه پوستی‌ سرطانی است یا خیر. درصورت سرطانی بودن، نوع سرطان را تعیین و گزینه‌های درمانی را با او بررسی می‌کند.

درمان سرطان پوست

درمان سرطان پوست در انسان بستگی به مرحله بیماری دارد. گاهی اوقات، بیوپسی به تنهایی می‌تواند تمام بافت سرطانی را حذف کند، به شرطی که سرطان کوچک و محدود به سطح پوست باشد. سایر روش‌های رایج درمان این سرطان که به تنهایی یا ترکیبی استفاده می‌شوند عبارتند از:

• کرایوتراپی (سرمادرمانی): متخصص پوست از نیتروژن مایع برای منجمد کردن بافن سرطانی استفاده می‌کند. پس از درمان، سلول‌های مرده از بین می‌روند.
• جراحی برشی: متخصص پوست، تومور و بخشی از پوست سالم اطراف را برداشته تا مطمئن شود که تمام بافت سرطانی از بین رفته است.
• جراحی موهس (Mohs): متخصص پوست فقط بافت سرطانی را برمی‌دارد و تا حد امکان بافت سالم اطراف را حفظ می‌کند. از این روش برای درمان سرطان‌های سلول بازال و سلول سنگفرشی و گاهی اوقات سایر سرطان‌های پوستی که در نزدیکی نواحی حساس یا زیبایی‌محور مانند پلک‌ها، گوش‌ها، لب‌ها، پیشانی، پوست سر، انگشتان دست یا ناحیه تناسلی ایجاد می‌شوند، استفاده می‌شود.
• کورتاژ و الکترودیکاسیون (Curettage and electrodesiccation): متخصص پوست از ابزاری با لبه تیز و حلقه‌ای برای خراش دادن تومور و حذف سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. سپس از یک سوزن الکتریکی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده استفاده می‌کند. از این روش اغلب برای درمان سرطان‌های سلول بازال و سلول سنگفرشی و تومورهای پیش سرطانی پوستی استفاده می‌شود.
• شیمی درمانی: متخصص پوست یا انکولوژیست از داروهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. داروهای ضد سرطان ممکن است به‌صورت موضعی برای لایه بالایی پوست (اپیدرم) یا از طریق قرص یا تزریق وریدی (در صورت گسترش سرطان به سایر نقاط بدن) تجویز شوند.
• ایمونوتراپی: انکولوژیست داروهایی برای تقویت و آموزش سیستم ایمنی بدن برای کشتن سلول‌های سرطانی به فرد می‌دهد.
• پرتودرمانی: متخصص پرتودرمانی از پرتوهای قوی انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از رشد و تقسیم آن‌ها استفاده می‌کند.
• فتودینامیک تراپی: متخصص پوست دارویی را روی پوست قرار می‌دهد و آن را با نور آبی یا قرمز فلورسانس فعال می‌کند. این روش درمانی سلول‌های پیش سرطانی را از بین می‌برد و به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌رساند.

پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست

در بیشتر موارد، این سرطان قابل پیشگیری است. بهترین راه برای محافظت از خود، اجتناب از قرارگیری بیش از حد در معرض نور خورشید و آفتاب‌سوختگی‌ها است. اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید به پوست انسان آسیب می‌رساند و به مرور زمان ممکن است به سرطان پوست منجر شود.

راه های محافظت از خود و کاهش خطر ابتلا به این بیماری عبارتند از:

• از کرم ضد آفتاب با طیف گسترده با فاکتور محافظت از پوست در برابر آفتاب (SPF) 30 یا بالاتر استفاده شود. کرم‌های ضد آفتاب با طیف گسترده از هر دو نوع اشعه UV-B و UV-A محافظت می‌کنند. استفاده از کرم ضد آفتاب 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن، هر روز حتی در روزهای ابری و در ماه‌های زمستان از توصیه می‌شود.
• استفاده از کلاه‌هایی با لبه‌های پهن برای محافظت از صورت و گوش
• پیراهن‌های آستین بلند و شلوار برای محافظت از بازوها و پاهای خود پوشیده شود. برای محافظت بیشتر پوشیدن لباس‌هایی که دارای برچسب فاکتور محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) هستند، توصیه می‎شود.
• از عینک آفتابی برای محافظت از چشم‌ها استفاده شود. استفاده از عینک‌های آفتابی که هم اشعه‌های UV-B و هم UV-A را مسدود می‌کنند، توصیه می‌شود.
• استفاده از بالم لب با ضد آفتاب
• دوری از آفتاب از ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر
• از برنزه کردن و استفاده از سولاریوم خودداری شود. اگر شخصی می‌خواهد ظاهری برنزه داشته باشد، می‌تواند از یک محصول برنزه کننده اسپری استفاده کند.
• با کمک یک متخصص بهداشت یا داروساز بررسی شود که آیا هر یک از داروهایی که فرد مصرف می‌کند پوست او را نسبت به نور خورشید حساس‌تر می‌کند یا خیر. برخی از داروهایی که پوست انسان را نسبت به آفتاب حساس‌تر می‌کنند عبارتند از: آنتی بیوتیک‌های تتراسایکلین و فلوروکینولون، آنتی بیوتیک‌های سه حلقه‌ای، داروی ضد قارچ گریزئوفولوین و داروهای کاهش دهنده کلسترول استاتین.
• تمام پوست از نظر هرگونه تغییر در اندازه، شکل یا رنگ خال‌ها یا رشدهای پوستی جدید به طور منظم بررسی شود. بررسی پوست سر، گوش‌ها، کف دست‌ها، کف پاها، بین انگشتان پا، ناحیه تناسلی و بین باسن نباید فراموش شود. برای تشخیص تغییرات پوستی در طول زمان می‌توان از آینه و حتی عکس گرفتن استفاده کرد. در صورتی که شخصی هرگونه تغییر در خال یا سایر ضایعات پوستی مشاهده کرد، بهتر است برای معاینه کامل پوست خود با متخصص پوست خود قرار ملاقاتی تنظیم کند.

جمع‌بندی سرطان پوست در انسان

در این مقاله با سرطان پوست در انسان آشنا شدیم. این بیماری یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی است که می‌تواند سد حیاتی و محافظ بدن یعنی پوست را تحت تأثیر قرار دهد. این نوع سرطان اغلب به دلیل قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه‌های فرابنفش (UV) خورشید ایجاد می‌شود، اما هر کسی، صرف‌نظر از نژاد، جنسیت یا سن می‌تواند به آن مبتلا شود. سرطان پوست انواع مختلفی دارد، از جمله کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوما، که ملانوما جدی‌ترین نوع آن محسوب می‌شود. علائم آن می‌تواند به صورت خال‌های غیرعادی، لکه‌های تغییر یافته یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، ظاهر شود. تشخیص زودهنگام، از طریق بررسی منظم پوست و مشورت با پزشک، نقش مهمی در درمان موفقیت‌آمیز این بیماری دارد. با آگاهی و مراقبت مداوم، می‌توان تا حد زیادی از این بیماری جلوگیری کرد و در صورت بروز، آن را در مراحل اولیه شناسایی و درمان کرد.

1- کشنده ترین نوع سرطان پوست کدام است؟

ملانوما خطرناک ترین نوع سرطان پوست در انسان است. این نوع سرطان پوست تهاجمی‌تر بوده و درمان آن دشوارتر است، اما در صورت تشخیص در مراحل اولیه درمان شده و در صورت گسترش در نقاط مختلف بدن کشنده است.

2- علائم سرطان پوست چیست؟

شایع‌ترین علامت هشدار دهنده سرطان پوست در انسان، تغییری در پوست وی است. این تغییر می‌تواند شامل خال، جوش، خارش، تغییر رنگ و موارد دیگر باشد.

3- آیا سرطان پوست خارش دارد؟

معمولا سرطان پوست علائمی از جمله خارش پیدا نمی‌کند؛ در برخی موارد این بیماری می‌تواند باعث خارش شود، خونریزی کند و یا حتی درد داشته باشد. اما خارش به تنهایی نشانه قطعی ابتلا به این بیماری نیست و می‌تواند دلایل دیگر مانند خشکی پوست، آلرژی یا مشکلات دیگر داشته باشد.

4- سرطان پوست در کدام سن شایع‌تر است؟

میانگین سن افرادی که این نوع سرطان در آن‌ها تشخیص داده می‌شود، ۶۵ سال است، البته احتمال ابتلا در سنین پایین‌تر نیز وجود دارد. در واقع یکی از شایع‌ترین سرطان‌‌ها در بالغین جوان و بخصوص خانم‌ها، ملانوما است.