آیا می‌دانستید که هورمون‌های جنسی مردان نقش بیشتری از فقط تنظیم باروری دارند؟ این پیام‌رسان‌های شیمیایی کلید سلامت روان، انرژی و حتی ایمنی بدن مردان هستند. هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی اصلی بدن هستند. آن‌ها توسط سلول‌های اختصاصی ساخته شده و به جریان خون رها می‌شوند و در آنجا به قسمت‌های دیگری از بدن رفته تا “پیام” را منتقل کنند. مردان و زنان شبکه هورمونی یکسانی، هر دو با میان‌کنش پیچیده بین هورمون‌ها، دارند. اگرچه هورمون‌های جنسی مردان به‌اندازه هورمون‌های زنان در یک‌چرخه ماهانه نوسان نمی‌کنند، اما همچنان به طور قابل‌توجهی بر سلامت و تندرستی مردان، فراتر از تولیدمثل تأثیر می‌گذارند. در ادامه با مجله بیوزوم همراه باشید تا نگاهی به هورمون‌های جنسی مردان، نحوه عملکرد آن‌ها و اینکه چگونه می‌توانند بر سلامت کلی مردان تأثیر بگذارند، بیندازیم.
هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که توسط غدد بدن ساخته شده و در خون حمل می‌شوند تا روی سایر اندام‌های بدن تأثیر بگذارند. هورمون‌ها برای رشد، تولیدمثل و تندرستی ضروری هستند.
بیشتر بخوانید: هورمون چیست | انواع، عملکرد و ناهنجاری‌ها
شناخت هورمون‌های جنسی مردان نه‌تنها برای درک باروری، بلکه برای فهم نقش آن‌ها در سلامت روان، توده عضلانی، و انرژی بدن بسیار ضروری است. هورمون جنسی مردانه به طور مستقیم بر بسیاری از جنبه‌های زندگی مردان اثر می‌گذارد.
آندروژن (androgen) چیست؟
آندروژن‌ها هورمون‌های جنسی مردان هستند که در دوران بلوغ افزایش می‌یابند. مردان به آن‌ها نیاز دارند تا به یک بزرگسال بالغ جنسی تبدیل شده و بتوانند تولیدمثل کنند.
هورمون‌های کلیدی مردانه چیست؟
اگر در اینترنت، هورمون‌های جنسی زنانه را جستجو کنید، به‌احتمال زیاد صفحاتی از اطلاعات مربوط به هورمون‌های اصلی در چرخه تولیدمثل زنان مانند استروژن و پروژسترون را خواهید یافت. بااین‌حال، برای مردان، بیشتر اطلاعات موجود در مورد تستوسترون است؛ بنابراین، در ادامه نه‌تنها تستوسترون، بلکه همه هورمون‌های کلیدی تأثیرگذار بر سلامت مردان را بررسی می‌کنیم.
تستوسترون (Testosterone)
تستوسترون هورمون جنسی مردانه اصلی در مردان است. این هورمون جنسی عمدتاً در بیضه‌ها تولید می‌شود و توسط غده هیپوفیز در مغز کنترل می‌شود. تستوسترون یک آندروژن است، هورمونی طبیعی یا سنتزی که با رشد و حفظ ویژگی‌های مردانه مرتبط است.
بیشتر بخوانید: غده هیپوفیز | چیستی، آناتومی، فیزیولوژی و ناهنجاری‌ها
عملکرد تستوسترون در مردان چیست؟
به‌طورکلی می‌توان گفت که تستوسترون مسئول ایجاد خصوصیات جنسی مردانه مانند رشد موهای صورت و بدن، بزرگ‌شدن بیضه‌ها در سن بلوغ، بم شدن صدا و رشد توده عضلانی است. به‌این‌ترتیب، تستوسترون هورمونی است که نقش کلیدی در نحوه عملکرد بدن مردان دارد.
علاوه بر این، با کمک به تولید اسپرم و حفظ نعوظ و میل جنسی، نقش اساسی در سلامت جنسی و باروری مردان دارد. اغلب تأثیر آن بر سلامت روان نادیده گرفته می‌شود؛ اما سطح تستوسترون می‌تواند بر حافظه، تمرکز و خلق‌و‌خو تأثیر گذاشته و کمبود این هورمون با خستگی، تحریک‌پذیری و حتی افسردگی مرتبط است.
با بالارفتن سن مردان، سطح هورمون جنسی مردانه تستوسترون کاهش‌یافته و این کاهش با تعدادی از تغییرات فیزیکی و احساسی مانند ازدست‌دادن توده عضلانی و تراکم استخوان، کاهش انرژی و میل جنسی و همچنین شروع احتمالی علائم افسردگی همراه است.
هورمون‌های کنترل-FSH (Follicle stimulating hormone) و LH (luteinising hormone)
تولید هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH)، در مغز آغاز می‌شود. ترشح هورمون دیگری به نام هورمون آزادکننده گنادوتروپین یا به‌اختصار GnRH از هیپوتالاموس، باعث تحریک تولید LH و FSH از غده هیپوفیز می‌شود.
FSH در مردان و زنان تولید می‌شود. در مردان، تولید FSH توسط سطوح گردشی تستوسترون که توسط بیضه‌ها تولید شده، کنترل می‌شود. FSH برای تولید و نگهداری اسپرم مهم است.
LH از طریق جریان خون از غده هیپوفیز به بیضه‌ها رفته و مسئول تحریک بیضه‌ها برای تولید تستوسترون است.
به همین دلیل اندازه‌گیری تستوسترون به‌تنهایی تصویر کاملی از سلامت هورمون جنسی مردانه ارائه نمی‌دهد. اندازه‌گیری هر هورمونی به‌صورت مجزا، بدون درنظرگرفتن هورمون‌های کنترل‌کننده و تنظیم‌کننده، نمی‌تواند بینش‌هایی را در مورد عملکرد شبکه هورمونی به دست دهد، یا هر ناحیه‌ای را شناسایی کند که چرا عملکرد غیربهینه ممکن است رخ دهد.
هورمون لوتئینیزه کننده (LH) در مردان چه عملکردی دارد؟
یکی از برجسته‌ترین نقش‌های LH تحریک سلول‌های لیدیگ بیضه‌ها برای تولید تستوسترون است. سطح تستوسترون حفظ شده توسط LH برای میل جنسی و تولید طبیعی اسپرم ضروری است. علاوه بر این، LH بر سلول‌های سرتولی در بیضه‌ها نیز تأثیر گذاشته که برای رشد و تولید اسپرم ضروری هستند.
هورمون محرک فولیکول (FSH) چه نقشی دارد؟
اگرچه FSH اغلب با عملکرد تولیدمثل زنان مرتبط است، اما نقش مهمی در بدن مردان دارد. یکی از عملکردهای کلیدی آن این است که مستقیماً روی سلول‌های سرتولی عمل کند تا به تنظیم فرایندی کمک کند که در آن سلول‌های زایا جای خود را به اسپرم‌های بالغ و عملکردی می‌دهند. همچنین در تنظیم هورمون جنسی مردانه تستوسترون همراه با LH نقش دارد؛ بنابراین، اگر کمبود FSH وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به مشکلاتی در تولید اسپرم و عملکرد بیضه شود.
نکته: سلول‌های سرتولی در بیضه‌ها وظیفه حمایت، تغذیه، و حفاظت از سلول‌های زایا در فرایند اسپرم‌سازی را بر عهده دارند. همچنین سلول‌های زایا سلول‌های تخصصی در بیضه‌ها هستند که مستقیماً در فرایند اسپرم‌سازی شرکت می‌کنند.
دی هیدروتستوسترون چه نقشی دارد؟
اگرچه به میزان کمتری از تستوسترون، اما DHT نیز بر ویژگی‌های جنسی ثانویه مردانه و تنظیم میل جنسی تأثیر دارد. مهم‌تر از همه، از طریق اتصال به گیرنده‌های موجود در فولیکول‌های مو و پوست، بر توزیع مو و تولید سبوم تأثیر گذاشته و بنابراین مسئول طاسی الگوی مردانه در افراد مستعد ژنتیکی و همچنین آکنه است.
همچنین نقش مهمی در سلامت پروستات دارد. همان‌طور که می‌دانیم پروستات یک عضو کلیدی برای تولیدمثل مردان است. رشد بیش از حد آن ممکن است با تغییرات در سطح DHT تحریک شود. در نهایت، پیشنهاد شده است که DHT ممکن است در تنظیم چربی بدن در مردان نقش داشته باشد.
پرولاکتین (Prolactin)
پرولاکتین توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود. در موارد بالابودن سطح پرولاکتین، سیستم هورمونی مردانه می‌تواند تضعیف شود و با مسائلی مانند اختلال نعوظ و میل جنسی کم مرتبط است. افزایش سطح پرولاکتین می‌تواند ناشی از بیماری کبد یا کلیه، مصرف دارو، جراحی قفسه سینه یا ضربه، تشنج، ورزش بیش از حد، یا یک تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز به نام پرولاکتینوما باشد.
استرادیول (Oestradiol)
استرادیول نوعی استروژن است که بیشتر به‌عنوان هورمون جنسی زنانه شناخته می‌شود. در مردان، تستوسترون به استرادیول تبدیل شده و مسئول تنظیم میل جنسی، عملکرد نعوظ و تولید طبیعی اسپرم است.
گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG)
SHBG (Sex hormone binding globulin) تستوسترون و استرادیول را به سراسر بدن منتقل کرده و میزان تستوسترون موجود در بدن را برای استفاده کنترل می‌کند. علاوه بر این، SHBG می‌تواند سطوح بیش از حد یا کمبود تستوسترون آزاد و غیرمحدود را تعیین کرده و به شناسایی علت ناباروری، میل جنسی کم یا اختلال نعوظ کمک کند.
هورمون محرک تیروئید (TSH)
هورمون محرک تیروئید (Thyroid stimulating hormone) توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و غده تیروئید پروانه‌ای شکل در گردن را برای تولید هورمون‌های تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) تحریک می‌کند. هورمون‌های تیروئید مسئول تنظیم متابولیسم بدن هستند. مشکلات تیروئید می‌تواند بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
کورتیزول (Cortisol)
کورتیزول توسط غدد فوق‌کلیوی تولید شده و هورمون اصلی استرس است. مسئول پاسخ “جنگ یا گریز” بدن است. برخی از مطالعات همچنین نشان می‌دهند که بین سطوح بالای کورتیزول (از نظر دارویی یا ناشی از ورزش) و سطوح پایین هورمون جنسی مردانه تستوسترون رابطه معناداری وجود دارد.
سطوح طبیعی هورمون‌های مردانه چقدر است؟
سطوح هورمون جنسی مردانه می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مانند سن، سلامت عمومی یا شرایط پزشکی قرار گیرد. اما به‌طورکلی می‌توان گفت که سطح طبیعی هورمون‌های جنسی مردان به شرح زیر است:
تستوسترون: بین 300 تا 1000 نانوگرم در دسی لیتر.
DHT: سطوح طبیعی متفاوت است، اما به‌طورکلی کمتر از سطح تستوسترون است.
LH: بین 1.5 تا 9.3 mIU/mL.
FSH: بین 1.4 تا 18.1 mIU/mL.
هورمون‌های جنسی مردانه چه تأثیری بر باروری دارند؟
همان‌طور که دیدیم، هورمون‌های جنسی مردان با تأثیر نه‌تنها بر تولید و بلوغ اسپرم‌ها، بلکه بر ترشح آن‌ها و در ایجاد میل جنسی و حفظ نعوظ، نقش کلیدی در باروری مردان دارند؛ بنابراین عدم تعادل در سطح هورمون می‌تواند منجر به تولید ضعیف اسپرم (الیگواسپرمی) شود یا منجر به شرایطی مانند ازدست‌دادن نعوظ شود که رابطه جنسی را دشوار می‌کند. درهرصورت، اگر مردی در مورد باروری خودنگرانی هایی دارد، مناسب است برای ارزیابی و درمان مناسب هورمونی از یک متخصص باروری راهنمایی بگیرد.
جمع‌بندی
همان‌طور که اشاره شد، هورمون‌ها ترکیبات شیمیایی هستند که طیف وسیعی از عملکردها را در بدن تنظیم کرده و تضمین می‌کنند که بدن به‌درستی حفظ و رشد می‌یابد. هورمون‌ها بر تمام جنبه‌های سلامتی تأثیر می‌گذارند، بنابراین دانستن چیستی و عملکرد هورمون‌ها مهم است. تستوسترون هورمون جنسی مردانه اصلی در سلامت آن‌ها است، همچنین لیست متنوعی از هورمون‌ها وجود دارد که عملکردهای مهمی نیز دارند و به تولید تستوسترون کمک می‌کنند. هورمون‌های جنسی مردان که آندروژن‌ها نیز نامیده می‌شوند، نقش اساسی در برخی ویژگی‌های جنسی و همچنین در رشد توده عضلانی، تنظیم میل جنسی و بسیاری از مسائل دیگر دارند که در این نوشته به آن‌ها اشاره شد.
