آناتومی روده انسان

آناتومی روده انسان سیستمی شگفت‌انگیز و پیچیده است که نقش مهمی در هضم و جذب مواد مغذی ایفا می‌کند. این سیستم از دو بخش اصلی تشکیل شده است: روده کوچک و روده بزرگ که هر کدام وظایف خاص خود را بر عهده دارند. روده کوچک، با طول تقریبی ۶ متر، محل اصلی هضم و جذب مواد غذایی است، درحالی‌که روده بزرگ مسئول جمع‌آوری و دفع ضایعات غذایی است. شناخت دقیق آناتومی روده انسان و عملکردهای مرتبط با آن نه‌تنها به درک بهتر فرایندهای گوارشی کمک می‌کند، بلکه به پیشگیری از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با این سیستم نیز یاری می‌رساند. در ادامه با مجله بیوزوم همراه باشید تا جزئیات بیشتری از آناتومی روده انسان را بررسی کنیم.

روده کوچک (باریک) چیست؟

روده باریک (Small intestine) بخشی از آناتومی روده انسان است که در مسیر طولانی دستگاه گوارش قرار دارد. این دستگاه که با نام دستگاه گوارش (GI) شناخته می‌شود، وظیفه پردازش و هضم غذا را در بدن بر عهده دارد. پس از خروج غذا از معده، وارد روده باریک می‌شود، جایی که بیشتر فرایند هضم و جذب مواد مغذی صورت می‌گیرد. روده باریک در نهایت به روده بزرگ یا کولون متصل می‌شود. روده‌ها نقش حیاتی در تجزیه غذا، جذب مواد مغذی و جامد کردن ضایعات غذایی ایفا می‌کنند. همچنین، روده باریک به‌عنوان طولانی‌ترین بخش دستگاه گوارش، نقش اصلی در هضم غذا دارد.

قسمت‌های مختلف روده کوچک (باریک)

 طبق آناتومی روده انسان، روده کوچک به سه بخش تقسیم می‌شود: دوازدهه (Duodenum)، تهی‌روده یا ژژنوم (Jejunum) و ایلئوم (Ileum). مجموع این سه بخش می‌تواند تا شش متر طول داشته باشد. تمام این سه قسمت در جلو با چربی بزرگ پوشیده شده‌اند. دوازدهه شامل بخش‌های داخل صفاقی  (Intraperitoneal) و خارج صفاقی (Intraperitoneal) است، درحالی‌که تهی‌روده و ایلئوم کاملاً ارگان‌های داخل صفاقی هستند. ازآنجایی‌که روده کوچک محل اصلی مراحل نهایی هضم غذا و جذب آن است، ساختار کلی و میکروسکوپی آن به این عملکرد سازگار شده است.

دوازدهه (Duodenum)

دوازدهه طبق تعریف آناتومی روده انسان، اولین قسمت روده کوچک است. کوتاه‌ترین ناحیه، دوازدهه به طول ۲۵.۴ سانتی‌متر (۱۰ اینچ) است که از دریچه پیلور (Pyloric sphincter) شروع می‌شود. بلافاصله بعد از دریچه پیلور، دوازدهه به سمت پشت خم می‌شود و به حالت خارج صفاقی درمی‌آید، سپس به شکل C دور سر پانکراس می‌چرخد و دوباره به سمت جلو بالا می‌رود تا به حفره صفاقی بازگردد و به خمش اثنی‌عشر(Duodenojejunal flexure) ختم می‌شود. این خمش توسط یک چین صفاقی به نام عضله تعلیقی (رباط) دوازدهه که رباط تریتز (Treitz) نیز نامیده می‌شود به دیواره خلفی شکم متصل می‌شود.
دوازدهه شامل چهار بخش است. مجموع این بخش‌ها می‌تواند تا شش متر طول داشته باشد:

الف) بخش فوقانی (Duodenal bulb/Ampulla) تنها بخش داخل صفاقی است، زیرا لیگامان هپاتودئودنال و امنتوم بزرگ‌تر به آن متصل می‌شوند.

ب) بخش نزولی دوازدهه دارای منفذی به نام پاپیلای اصلی اثنی‌عشر (برآمدگی واتر (Vater)) است. پاپیلا حاوی اسفنکتر کبدی پانکراس (اسفنکتر اودی، اسفنکتر گلیسون (sphincter of Oddi, Glissons’ sphincter)) است که تخلیه صفرا از آمپول کبدی پانکراس را تنظیم می‌کند.

ج) بخش افقی

د) بخش صعودی

تهی‌روده (Jejunum)

تهی‌روده قسمت دوم روده کوچک است. تهی‌روده حدود ۰.۹ متر (۳ فوت) طول دارد و از دوازدهه تا ایلئوم ادامه می‌یابد و در ربع سمت چپ بالای شکم یافت می‌شود. واژه ” تهی‌روده ” (Jejunum) به معنای “خالی” در زبان لاتین است و گفته می‌شود که یونانیان باستان آن را به این نام گذاشته‌اند؛ زیرا متوجه شده بودند که این بخش همیشه در زمان مرگ خالی است. تهی‌روده کاملاً داخل صفاقی است؛ زیرا مزانتر ((Mesentery) یک عضو مهم در بدن انسان است که وظیفه اصلی آن اتصال اندام‌های گوارشی به دیواره شکم است.) آن را به دیواره خلفی شکم متصل می‌کند.

بین تهی‌روده و ایلئوم خط مشخصی برای تفکیک وجود ندارد، اما برخی تفاوت‌های آناتومیکی و بافت‌شناسی آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند:

• تهی‌روده نمایانگر دو پنجم ابتدایی زنجیره تهی‌روده و ایلئوم است.
• دیواره تهی‌روده ضخیم‌تر و لومن آن عریض‌تر از ایلئوم است.
• تهی‌روده دارای چین‌های دایره‌ای برجسته‌تری به نام چین‌های کرکینگ (Kerckring) است.

 ایلئوم (Ileum)

ایلئوم بلندترین بخش روده کوچک است که حدود ۱.۸ متر (۶ فوت) طول دارد. این بخش ضخیم‌تر، عروقی‌تر و دارای چین‌های مخاطی توسعه‌یافته‌تری نسبت به تهی‌روده است. این قسمت در ربع پایینی سمت راست شکم قرار دارد، اگرچه ایلئوم انتهایی می‌تواند به حفره لگنی گسترش یابد.

 ایلئوم در دهانه ایلئال (Ileal) (اتصال ایلئوم به روده بزرگ) به پایان می‌رسد، جایی که سکوم روده بزرگ شروع می‌شود (در ادامه درمورد سکوم و روده بزرگ توضیح داده شده است). در اتصال ایلئوسکال، لایه عضلانی ایلئوم به داخل لومن سکوم برجسته می‌شود و ساختاری به نام چین ایلئوسکال (Ileocecal) را تشکیل می‌دهد. این الیاف عضلانی یک حلقه عضلانی درون چین ایجاد می‌کنند که به آن اسفنکتر ایلئوسکال گفته می‌شود و تخلیه محتوای ایلئوم به روده بزرگ را کنترل می‌کند.

تهی‌روده و ایلئوم به دیواره پشتی شکم توسط میزانتر متصل شده‌اند. روده بزرگ این سه بخش از روده کوچک را احاطه کرده است. فیبرهای عصبی پاراسمپاتیک از عصب واگ و فیبرهای عصبی سمپاتیک از عصب اسپلنیک (Splanchnic) قفسه سینه تأمین‌کننده عصب‌دهی خارجی به روده کوچک هستند. شریان مزانتریک فوقانی تأمین‌کننده اصلی خون‌رسانی شریانی به آن است. وریدها به‌صورت موازی با شریان‌ها حرکت کرده و به ورید مزانتریک فوقانی تخلیه می‌شوند. سپس خون غنی از مواد مغذی از طریق ورید پورت کبدی از روده کوچک به کبد منتقل می‌شود.

وظیفه روده کوچک

طبق آناتومی روده انسان وظایف اصلی روده کوچک ترشح و جذب است. سلول‌های اپیتلیال روده کوچک آنزیم‌هایی ترشح می‌کنند که کیموس را به کوچک‌ترین ذرات هضم می‌کند و آنها را برای جذب در دسترس می‌کند. همان‌طور که می‌دانید کیموس (chyme) توده‌ای نیمه‌مایع و غلیظ است که از غذاهای نیمه گوارش شده در معده به وجود می‌آید. این ماده به‌عنوان محصول نهایی فرایند گوارش اولیه در معده شناخته می‌شود و پس از آن به سمت دوازدهه (اولین بخش روده کوچک) منتقل می‌شود. هم‌زمان دوازدهه (دئودنوم) برای مخلوط‌کردن غذا با صفرا و آنزیم‌های پانکراس برای ادامه هضم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها عمل می‌کند.

در مورد جذب، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها به ترتیب در دوازدهه و تهی‌روده جذب می‌شوند. تهی‌روده همچنین برای جذب بیشتر چربی‌ها عمل می‌کند. عملکرد ایلئوم شامل جذب ویتامین B₁₂، نمک‌های صفراوی و تمام محصولات گوارشی است که در اثنی‌عشر و تهی‌روده جذب نمی‌شوند.  در آناتومی روده انسان هر سه بخش روده کوچک آب و الکترولیت‌ها را جذب می‌کنند.

روده بزرگ (کولون) چیست؟

روده بزرگ (large intestine) بخش مهمی از آناتومی روده انسان را تشکیل می‌دهد و قسمت انتهایی مجرای گوارشی است. روده بزرگ از آپاندیس تا مقعد امتداد دارد و از سه سمت روده کوچک را احاطه می‌کند. با اینکه طول آن تقریباً نصف روده کوچک است، به آن “بزرگ” گفته می‌شود؛ زیرا قطر آن بیش از دوبرابر روده کوچک، یعنی حدود ۳ اینچ (حدود ۸ سانتی‌متر) است. وظیفه اصلی این اندام تکمیل جذب مواد مغذی و آب، سنتز برخی ویتامین‌ها، تشکیل و دفع مدفوع از بدن است. مشکلات مربوط به روده بزرگ می‌تواند منجر به شرایط روزمره‌ای مانند یبوست یا اسهال شود. همچنین می‌تواند به شرایط جدی‌تری مانند سرطان روده بزرگ منجر شود. تغذیه مناسب، عدم سیگارکشیدن و انجام آزمایش‌های غربالگری برای سرطان می‌تواند به حفظ سلامت روده بزرگ کمک کند.

قسمت‌های مختلف روده بزرگ (کولون)

طبق آناتومی روده انسان، روده بزرگ پنج بخش دارد که برای پردازش ضایعات غذایی و انتقال آن به راست‌روده کار می‌کنند. این بخش‌ها عبارت‌اند از:

سکوم (Cecum)

قسمت اول روده بزرگ سکوم است که ساختاری کیسه‌ای شکل است و در زیر دریچه ایلئوسکال (Ileocecal valve (ICV)) معلق است. طول آن حدود ۶ سانتی‌متر (۲.۴ اینچ) است و ضایعات غذایی هضم‌شدن را از روده کوچک دریافت کرده و به جذب آب و املاح ادامه می‌دهد آپاندیس نیز از انتهای سکوم آویزان است. اگرچه طول آپاندیس حدود ۷.۶ سانتی‌متر (۳ اینچ) است و حاوی بافت لنفاوی است که نشان‌دهنده عملکرد ایمنی آن است، این عضو به‌طورکلی به‌عنوان یک عضو زاید (Vestigial) در نظر گرفته می‌شود. بااین‌حال، حداقل یک گزارش اخیر فرض می‌کند که آپاندیس ممکن است مزیت بقایی به همراه داشته باشد: در بیماری‌های اسهالی، آپاندیس ممکن است به‌عنوان یک مخزن باکتریایی عمل کند تا باکتری‌های روده‌ای را برای افرادی که مراحل اولیه بیماری را پشت سر گذاشته‌اند، دوباره جمع‌آوری کند. علاوه بر این، آناتومی پیچیده آن مکانی امن برای تجمع و تکثیر باکتری‌های روده‌ای فراهم می‌کند. مزوآپاندیس  (Mesoappendix) که مزانتری (Mesentery) آپاندیس است، آن را به مزانتری ایلئوم متصل می‌کند.

روده بزرگ صعودی  (Ascending colon) 

سکوم به طور یکپارچه با روده بزرگ یا کولون ترکیب می‌شود. پس از ورود به روده بزرگ، باقی‌مانده غذایی ابتدا به سمت بالا و در روده بزرگ صعودی در سمت راست شکم حرکت می‌کنند. روده بزرگ صعودی  دومین بخش روده بزرگ است و حدود ۸ اینچ (۲۰ سانتی‌متر) طول و ۲.۵ اینچ (۶ سانتی‌متر) قطر دارد. این بخش از سکوم به سمت روده بزرگ عرضی امتداد دارد و آب و الکترولیت‌ها را از باقی‌مانده‌های غذایی جذب می‌کند. سپس ضایعات را به سمت بالا و به‌طرف روده بزرگ عرضی منتقل می‌کند.

 در سطح پایینی کبد، روده بزرگ خم می‌شود و به شکل خمیدگی کبدی (خمیدگی راست) درمی‌آید و به روده بزرگ عرضی تبدیل می‌شود

روده بزرگ عرضی  (Transverse colon)

این بخش بلندترین قسمت روده بزرگ است که بیش از ۱۸ اینچ (۴۶ سانتی‌متر) طول دارد. این روده از راست به چپ در بالای شکم حرکت می‌کند و باقی‌مانده‌های غذایی را به سمت روده بزرگ نزولی منتقل می‌کند.

روده بزرگ نزولی  (Descending colon) 

روده بزرگ نزولی حدود ۶ اینچ (۱۵ سانتی‌متر) طول دارد و در سمت چپ دیواره پشتی شکم قرار دارد. این بخش ادامه‌دهنده فرایند تبدیل ضایعات غذایی به مدفوع است.

روده بزرگ سیگموئید  (Sigmoid colon)

باقی‌مانده‌های غذایی پس از عبور از روده بزرگ نزولی، وارد حفره لگنی می‌شوند و به روده بزرگ سیگموئید می‌رسند که به شکل حرف S درآمده و به سمت خط وسط بدن امتداد می‌یابد. روده بزرگ صعودی و نزولی، و راست‌روده در فضای خلف صفاقی قرار دارند. همچنین، روده بزرگ عرضی و سیگموئید توسط مزوکولون به دیواره پشتی شکم متصل شده‌اند. روده بزرگ سیگموئید که حدود ۱۴ تا ۱۶ اینچ (۳۵ تا ۴۰ سانتی‌متر) طول دارد، آخرین بخش روده بزرگ در آناتومی روده انسان است. این بخش نمایانگر مرحله نهایی تبدیل ضایعات غذایی به یک توده جامد است که شبیه مدفوعی است که معمولاً در کاسه توالت مشاهده می‌کنید.

رکتوم (Rectum)

راست‌روده در آناتومی روده انسان حدود 5 تا 6 اینچ (12 تا 15 سانتی متر) طول دارد. . راست روده، که 20.3 سانتی‌متر (معادل 8 اینچ) طول دارد، به سمت جلو امتداد یافته و به ساکروم و دنبالچه می‌رسد.  بقایای غذا که از کولون سیگموئید خارج می‌شوند، به رکتوم یا راست‌روده وارد می‌شوند که در لگن و نزدیک مهره سوم خاجی قرار دارد، در این زمان در فرآیند هضم، قسمت‌های روده بزرگ، مواد زائد مایع را تا حدود یک سوم اندازه اصلی خود کاهش می‌دهند. به عنوان مثال، اگر حدود 16 اونس (474 میلی لیتر) غذای مایع وارد روده بزرگ انسان شود، حدود 5 اونس (148 میلی لیتر) از آن غذا به عنوان مدفوع باقی می‌ماند. هنگامی که مدفوع وارد راست روده می‌شود، میل بدن به مدفوع را تحریک می‌کند. اگرچه رکتوم به زبان لاتین به معنای “مستقیم” است، این ساختار از خطوط منحنی ساکروم پیروی می‌کند و دارای سه خم جانبی است که یک ساختار  با سه‌ چین عرضی داخلی به نام دریچه‌های رکتوم ایجاد می‌کند. این دریچه‌ها به جداسازی مدفوع از گاز کمک کرده و از عبور همزمان آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

کانال مقعدی (Anal Canal)

آخرین قسمت آناتومی روده انسان،  بخشی از روده بزرگ یعنی کانال مقعدی است. در نهایت، ضایعات غذا به کانال مقعدی می‌رسد که در پرینه ((Perineum) به ناحیه‌ای در بدن انسان اطلاق می‌شود که بین ناحیه تناسلی و مقعد قرار دارد. این ناحیه در هر دو جنس مرد و زن وجود دارد و به‌عنوان یک ناحیه آناتومیک مهم شناخته می‌شود.) و کاملاً خارج از حفره لگنی شکمی قرار دارد. این کانالی است که مدفوع از آن عبور می‌کند تا بدن را ترک کند. طول آن حدود 2 اینچ (5 سانتی‌متر) است. مقعد دارای اسفنکترهای عضلانی است که نحوه خروج مدفوع از بدن را مدیریت می‌کند. اسفنکتر مانند مشتی است که باز و بسته می‌شود. کانال مقعدی شامل دو اسفنکتر است. اسفنکتر داخلی مقعد از ماهیچه صاف ساخته شده است و انقباضات آن غیرارادی است. اسفنکتر خارجی مقعد از ماهیچه اسکلتی ساخته شده است که تحت کنترل اختیاری است. به جز هنگام اجابت مزاج، هر دو معمولاً بسته می‌مانند.

هنگامی که مدفوع در راست‌روده میل به اجابت مزاج را تحریک می‌کند، سیگنال‌های عصبی باعث شل‌شدن اسفنکتر داخلی می‌شود. این نشانه‌ای برای یافتن توالتی است که در آن  فرد بتواند مدفوع را از اسفنکتر خارجی خود خارج کند.

وظیفه روده بزرگ (کولون)

روده بزرگ در آناتومی روده انسان ضایعات غذایی مایع را دریافت می‌کند که پس از اتمام روده کوچک بخشی از فرایند هضم غذا باقی می‌ماند. آب و املاح را از فضولات مایع جذب می‌کند و آن را به مواد زائد جامد (مدفوع) تبدیل می‌کند. روده بزرگ از لایه‌هایی از بافت و ماهیچه‌ها برای خارج‌کردن مدفوع از بدن استفاده می‌کند.

جمع‌بندی

امید است بامطالعه این مطلب توانسته باشیم دانش مطلوبی درمورد آناتومی روده انسان به شما خواننده عزیز ارائه داده باشیم. به طور خلاصه، آناتومی روده انسان شامل دو بخش اصلی است: روده کوچک و روده بزرگ. روده کوچک که به طول تقریبی 6 متر، شامل سه قسمت دوازدهه، ژژونوم و ایلئوم است، وظیفه اصلی آن هضم غذا و جذب مواد مغذی می‌باشد. در این بخش، آنزیم‌ها و صفرا برای تجزیه مواد غذایی ترشح می‌شوند. پس از آن، باقی‌مانده‌های غذایی به روده بزرگ منتقل می‌شوند که شامل سکوم، روده بزرگ صعودی، عرضی، نزولی و سیگموئید است. روده بزرگ به طول تقریبی 1.5 متر، آب و املاح را از ضایعات غذایی جذب کرده و آن‌ها را به مدفوع تبدیل می‌کند. در نهایت، مدفوع از طریق راست‌روده و کانال مقعدی از بدن خارج می‌شود. این سیستم پیچیده با همکاری عصب‌ها و عروق خونی به حفظ سلامت گوارش کمک می‌کند و اختلالات آن می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند یبوست یا سرطان روده بزرگ شود.