بیماری‌های عصبی

تومور مغزی، انقلاب سلول‌ها بر علیه بدن

5/5 - (10 امتیاز)

بدن شما، سکونت‌گاه میلیاردها سلول است که دائما در حال رشد و تقسیم هستند. این سلول‌ها برای رشد نیازمند مواد غذایی هستند و به نوعی یک رقابت در بدن انسان بین سلول‌های متعدد وجود دارد. به نظر شما این سلول‌ها، تا چه زمانی مجاز به رشد و تقسیم هستند؟

اگر بدن انسان را مانند یک شهر در نظر بگیریم، این شهر زیستگاه تریلیون‌ها شهروند است. شهروندان این شهر، سلول  نام دارند و مسلما همانطور که در هر شهر قوانینی وجود دارد که شهروندان ملزم به رعایت آن‌ها هستند، در بدن انسان هم قوانینی وجود دارد که سلول‌ها باید از آن پیروی کنند. در این شهر خیابان‌هایی وجود دارد که شهروندان در آن تردد دارند و وقتی به چراغ قرمز می‌رسند باید توقف کنند اما برخی از این سلول‌ها از قوانین پیروی نکرده و پیشروی و تقسیم آن‌ها متوقف نمی‌شود. این امر منجر به ایجاد یک بیماری به  نام سرطان می‌شوند.

جوامع بشری سال‌ها با معضل سرطان دست و پنجه نرم می‌کنند و هیچ بافتی از سرطانی شدن مصون نیست و مغز هم از این قاعده مستثنی نیست. بعد از سکته‌های مغزی، شایع‌‌‌‌ترین علت مرگ در بیماران با مشکلات سیستم عصبی، تومورهای مغزی هستند. در این مقاله قصد داریم نگاهی موشکافانه به یک بی‌نظمی در ‌مغز بیندازیم و با تومور مغزی ، دلایل ایجاد، علائم این بیماری و درمان آن بیشتر آشنا شویم.

بیشتر بخوانید: دستگاه عصبی مرکزی انسان

در مقدمه‌ی این مطلب با کلیت سرطانی شدن یک بافت آشنا شدیم و آموختیم سرطانی شدن یک بافت، نتیجه‌ی عدم تبعیت سلول‌های تشکیل دهنده‌ی آن بافت از قوانین حاکم بر سلول‌ها است. پس در واقع تومور مغزی ، که به عنوان تومور داخل جمجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای یا تومور‌های کانال مرکزی نخاع نیز شناخته می‌شود، توده‌‌ای غیرطبیعی است که در آن سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به طور غیرقابل کنترلی رشد کرده و تکثیر می‌شوند. به بیان ساده‌‌‌‌‌تر، به اجتماع غیرطبیعی سلول‌ها در مغز، تومور مغزی گفته می‌شود.

همانطور که انسان برای بقای خود نیازمند ارتباط با سایر انسان‌ها است، سلول‌ها نیز برای حفظ پایداری خود با سایر سلول‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و زمانی که تعدادی از سلول‌ها از قوانین پیروی نمی‌کنند به تدریج این رفتار در سایر سلول‌ها نیز ایجاد می‌شود. به این ویژگی، تهاجم (invasion) گفته می‌شود. در واقع این صفت در جامعه‌ی سلولی بافت‌های مجاور منتشر می‌شود.

طبیعتاٌ هر نوع از تومور مغزی به خاطر ماهیت تهاجمی ‌و انتشاری خود در فضای درون جمجمه‌ای، به طور ذاتی تهدیدکننده حیات تلقی می‌شود اما باید توجه داشت که این تومور‌ها همواره کشنده نیستند. در واقع با توجه به نوع تومور و سلول‌های درگیر، محل و اندازه‌ی تومور و نحوه‌ی انتشار آن به بافت‌های مجاور، تومور‌های مغزی به 2 دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند:

  • تومور خوش‌خیم
  • تومور بدخیم

برای مطالعه‌ی بهتر انواع تومور‌های مغزی، از طبقه‌بندی‌های متفاوتی استفاده می‌شود که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

درجه بندی تومور مغزی

طبق بخش نامه‌ی سازمان بهداشت جهانی در سال 1890، تومورها بر اساس 4 ویژگی به درجه‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند، در ابتدا به بررسی این ویژگی‌ها می‌پردازیم:

1- چند شکلی بودن سلول‌های توموری: اولین ویژگی، چندشکلی بودن سلول‌های درگیر است که به آن پلی مورفیسم (Polymorphism) می‌گویند، به این معنی که در تومور سرطانی چند نوع  سلول وجود دارند؟

2- وضعیت نکروز تومور: به این معنی که آیا تومور دارای بافت عروقی است یا خیر؟

3- وضعیت تکثیر تومور: این ویژگی، روند تقسیم بی رویه سلول‌ها را مشخص می‌کند.

4- وضعیت متاستاز سلول‌های درگیر: به این معنی که آیا تومور به سایر بافت‌ها سرایت کرده است یا خیر؟

بر این اساس، تومورهای مغزی به 4 درجه تقسیم می‌شوند که در جدول زیر به بررسی آن پرداخته‌ایم:

جدول شماره 1: درجه بندی تومورهای مغزی و ویژگی‌های آن‌ها
گرید تومورویژگی‌های تومورپاسخ به درمان
درجه 1قابلیت تکثیر پایینی دارد و خطرناک نیستبه راحتی به جراحی پاسخ می‌دهد.
درجه 2تومور مغزی نسبتا آهسته رشد می‌کند و گاها به بافت‌های مجاور سرایت می‌کند.به جراحی با روش‌های ترکیبی شیمی درمانی / پرتو درمانی پاسخ می‌دهد.
درجه 3به این دسته تومورهای آناپلاستیک گفته می‌شود که سلول‌های غیرطبیعی فعال تولید می‌کند و 2 ویژگی از 4 ویژگی یاد شده را دارد.ممکن است به جراحی با روش‌های ترکیبی شیمی درمانی / پرتو درمانی پاسخ دهد.
درجه 4این دسته از تومورهای مغزی، حداقل 3 ویژگی از 4 ویژگی یاد شده را دارند و مهاجم‌ترین نوع تومور مغزی هستند.اکثر این تومورها نیازمند درمان‌های طولانی مدت هستند.

تقسیم‌بندی تومور‌های مغزی

 بیش از 150 تومور مغزی مختلف ثبت شده است، اما 2 گروه اصلی تومورهای مغزی، تومور مغزی اولیه و تومور مغزی ثانویه نامیده می‌شوند.

تومورهای مغزی اولیه شامل تومورهایی هستند که از بافت‌ خود مغز یا محیط اطراف مغز منشأ می‌گیرند. این تومور‌ها می‌توانند در سلول‌ها و بافت‌های مختلفی از مغز و نخاع، ایجاد شوند. تومورهای اولیه به 2 دسته گلیال (متشکل از سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گلیال) یا غیرگلیال (توسعه یافته در ساختارهای مغز، اعصاب، رگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خونی و غدد) و ‌‌‌خوش‌خیم یا بدخیم طبقه‌بندی می‌شوند.

بر خلاف تومور مغزی اولیه که از بافت مغز یا نخاع منشا گرفته است، تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغزی شامل تومورهایی هستند که در جای دیگری از بدن (مانند سینه یا ریه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها) ایجاد می‌شوند و معمولاً از طریق جریان خون به مغز مهاجرت می‌کنند. تومورهای متاستاتیک عموما بدخیم هستند.

نکته: این تومور‌ها، نسبت به دسته‌ی قبلی شایع‌‌‌‌‌تر هستند.

بیشترین سرطان‌هایی که احتمال گسترش به بافت مغز را دارند به شرح ذیل است:

  • سرطان ریه
  • سرطان سینه
  • سرطان پوست (ملانوما)

 جالب است بدانید که در سرطان ریه، گسترش سرطانی شدن بافت مغز آنقدر زیاد است که گاهی از بروز علائم مرتبط با سرطان مغز، سرطان ریه تشخیص داده می‌شود. همچنین ممکن است بدن با منشا بافت اصلی درگیر مبارزه کند اما تومور مغزی ثانویه همچنان باقی بماند.

تومورهای متاستاتیک مغز تقریباً از هر 4 بیمار مبتلا به سرطان، یک نفر یا حدود 150000 نفر در سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

توجه: تا 40 درصد از افراد مبتلا به سرطان ریه دچار تومورهای متاستاتیک مغزی می‌شوند.

تومورهایی که احتمال سرایت به مغز و تبدیل به تومور مغزی را دارند

تومور مغزی اولیه

حال که با کلیات انواع تومور مغزی آشنا شدید، به بررسی هر یک از انواع تومور مغزی اولیه می‌پردازیم.

اگر مطلب سلول عصبی را خوانده باشید، حتما می‌دانید که سلول‌های عصبی انسان دسته‌های متعددی دارند، که هر یک از آن‌ها به نوبه‌ خود مستعد سرطانی شدن هستند. دسته‌‌ای از سلول‌ها، سلول‌های گلیال نام دارند، بقا و فعالیت‌ نورون‌ها، با حمایت سلول‌های گلیالی انجام شده و تعداد آن‌ها در مغز پستانداران 10 برابر بیشتر از تعداد نورون‌ها است. جسم سلولی و زوائد نورون‌های دستگاه عصبی مرکزی توسط سلول‌های گلیال احاطه ‌می‌شوند.

اگر تومور در اثر رشد و تکثیر بی‌رویه این سلول‌ها باشد، به آن گلیوما (Glioma) می‌گوییم. گلیوما شایع‌‌‌‌ترین نوع تومور مغزی بزرگسالان است که 78 درصد از تومورهای بدخیم مغز را تشکیل می‌دهد.

بیشتر بخوانید: با انواع سلول عصبی آشنا شوید

تومور مغزی اولیه

به طور کلی 3 دسته از سلول‌های گلیالی، مستعد سرطان هستند:

1- آستروسایتوما (Astrocytoma)

آستروسایتوما، به تومور‌هایی گفته می‌شود که در اثر رشد و تکثیر بی‌رویه سلول‌های آستروسیت تشکیل شده است. آستروسیت‌ها سلول‌های گلیال ستاره‌ای شکل در مغز و نخاع هستند که دارای تعداد زیادی زوائد شعاعی طویل و منشعب ‌می‌باشند، این نوع سلول عصبی بین 20 تا 40 درصد از کل سلول‌های گلیال را تشکیل ‌می‌دهد. مهاجم‌‌‌‌ترین نوع تومور مغزی که گلیوبلاستوما نام دارد، متعلق به این دسته است. این تومورها تمایل به رشد سریع دارند، به بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر گسترش می‌یابند و پیش آگهی (Prognosis) ضعیفی دارند. آن‌ها ممکن است از چندین نوع مختلف سلول مانند آستروسیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اولیگودندروسیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تشکیل شده باشند.

2- الیگودندروسایتوما (Oligodendroglioma)

به تومور مغزی گفته می‌شود که در اثر رشد و تکثیر بی‌رویه سلول‌های الیگودندروسیت، تشکیل شده است. الیگودندروسیت‌ها، وظیفه عایق‌بندی آکسون‌ها در سیستم عصبی مرکزی را بر عهده دارند. این تومور‌ها رشد کندی دارند و اکثر آن‌ها به بافت‌های اطراف بافت نیز نفوذ می‌کنند و به همین دلیل، درمان آن‌ها سخت است. این تومور‌ها فقط 2% از کل تومور‌های مغزی را به خود اختصاص داده‌اند.

3- اپاندیموما (Epandymoma)

این تومور‌ها، سطح داخلی حفرات مغز و نخاع را درگیر می‌کنند یعنی جایی که سلول‌های اپاندیمی اقامت دارند. در مطلب سلول عصبی خواندیم که این سلول‌ها، سلول‌های مکعبی یا استوانه‌ای شکلی هستند که بطن‌های مغزی و کانال مرکزی نخاع را ‌می‌پوشانند پس در صورت سرطانی شدن، مسیر عبور مایع مغزی نخاعی در بطن‌ها، مسدود می‌شود و ورم مغز در این بیماری دیده خواهد شد.

نکته: بزرگ شدن مغز، هیدروسفالی نام دارد.

اما بافت مغز تنها از سلول‌های گلیالی منشا نگرفته است و سلول‌های دیگر و پوشش‌های آن نیز از سرطانی شدن در امان نیستند. اگر بافت‌های دیگر مغز، از قوانین حاکم بر سلول‌ها اطاعت نکنند، تومور مغزی اولیه از نوع غیر گلیومایی به وجود خواهد آمد. این تومور‌ها بر اساس بافت منشا، به 3 دسته تقسیم می‌شوند:

  • مننژیوما (Meningioma): که در آن، سلول‌های پرده مننژ، سرطانی می‌شوند.
  • مدولابلاستوما (Medulloblastoma): که اشکال اولیه سلول‌های عصبی و مخچه را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
  • لنفوم سیستم عصبی مرکزی

شاید تا اینجای مطلب، از تومور‌ مغزی ترسیده باشید اما باید بدانید تومور‌های مغزی همیشه بدخیم و مهاجم نیستن. پس در قسمت بعدی به بررسی تومور مغزی ‌‌‌خوش‌خیم می‌پردازیم.

انواع تومورهای ‌‌‌خوش‌خیم مغز

کوردوما (Chordoma)

کوردوماها تومورهای ‌‌‌خوش‌خیم و با رشد آهسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای هستند که در افراد 50 تا 60 ساله شایع هستند. شایع‌‌‌‌ترین محل بروز آن‌ها، قاعده جمجمه و قسمت پایینی ستون فقرات است. اگرچه این تومورها ‌‌‌خوش‌خیم هستند، اما ممکن است به استخوان مجاور حمله کنند و به بافت عصبی مجاور فشار وارد کنند. این‌ها تومورهای نادری هستند که تنها 0.2 درصد از تومورهای اولیه مغز را تشکیل می‌دهند.

کرانیوفارنژیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها (Craniopharyngioma)

معمولاً ‌‌‌خوش‌خیم هستند، اما به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی ساختارهای مهم در عمق مغز، برداشتن این نوع از تومور مغزی دشوار است. آن‌ها معمولاً از بخشی از غده‌ی هیپوفیز (ساختاری که بسیاری از هورمون‌های بدن را تنظیم می‌کند) به وجود می‌آیند، بنابراین تقریباً همه بیماران به درمان جایگزینی هورمون نیاز دارند.

گانگلیوسیتوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، گانگلیوماها و گانگلیوماهای آناپلاستیک

تومورهای نادری هستند که شامل سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عصبی نئوپلاستیک هستند که نسبتاً به خوبی تمایز یافته‌اند و عمدتاً در جوانان رخ می‌دهند.

پینِئوسیتوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها (Pineocytoma)

عموماً ضایعات ‌‌‌خوش‌خیمی هستند که از سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های غده‌ی پینه آل ایجاد می‌شوند و عمدتاً در بزرگسالان ایجاد می‌شوند. آن‌ها اغلب به خوبی مشخص، غیرتهاجمی، همگن و با رشد آهسته هستند.

شوانوما (Schwannoma)

تومورمغزی خوش‌خیم شایع در بزرگسالان است. آن‌ها در امتداد اعصاب ایجاد می‌شوند و متشکل از سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی هستند که به طور معمول “عایق الکتریکی” سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عصبی را فراهم می‌کنند. اگرچه این تومورها ‌‌‌خوش‌خیم هستند، اما اگر رشد کنند و به اعصاب و در نهایت به مغز فشار بیاورند، می‌توانند عوارض جدی و حتی مرگ ایجاد کنند. مکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر عبارتند: از ستون فقرات و به ندرت در امتداد اعصابی که به اندام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌روند.

حال که با انواع تومور مغزی آشنا شدید، شاید از خود بپرسید چرا شهروندان این سرزمین، از قوانین پیروی نمی‌کنند؟ جواب سوال شما در بخش بعدی این مقاله است. در بخش بعدی به علل ایجاد تومور مغزی می‌پردازیم.

علل ایجاد تومور مغزی

تصور می‌شود که تومور مغزی زمانی به وجود می‌آید که ژن‌های خاصی در کروموزوم‌های یک سلول آسیب ببینند و دیگر به درستی عمل نکنند. باید توجه داشته باشیم، قوانینی که در مقدمه به آن اشاره شد توسط ژن‌ها نوشته می‌شوند و ژن‌ها قانون گذار این شهر هستند، این ژن‌ها در سلول‌های تقسیم شونده، معمولاً سرعت تقسیم سلول را تنظیم می‌کنند و ترمیم نواحی آسیب دیده را بر عهده دارند. در برخی موارد، ممکن است فردی با نقص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جزئی در یک یا چند مورد از این ژن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها متولد شود. عوامل محیطی نیز ممکن است منجر به این نقص عملکرد شود و جزو علل ایجاد تومور مغزی محسوب گردد. به این ترتیب با آسیب دیدن ژن‌هایی که روند تقسیم را متوقف می‌کنند یا روشن شدن ژن‌هایی که سبب تند شدن چرخه سلولی می‌شوند، تومور مغزی ایجاد می‌شود.

هنگامی که یک سلول به سرعت تقسیم می‌شود و مکانیسم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های داخلی رشد آن آسیب می‌بیند، سلول در نهایت می‌تواند به تومور تبدیل شود. خط دفاعی دیگر، ممکن است سیستم ایمنی بدن باشد که به طور بهینه سلول غیرطبیعی را شناسایی کرده و آن را از بین می‌برد. تومورها ممکن است موادی تولید کنند که سیستم ایمنی را از شناسایی سلول‌های غیرطبیعی تومور باز می‌دارد و در نهایت بر تمام عوامل بازدارنده داخلی و خارجی برای رشد آن غلبه می‌کند.

یک تومور مغزی در حال رشد ممکن است به اکسیژن و مواد مغذی بیشتری نسبت به خونی که برای بافت طبیعی در نظر گرفته شده باشد نیاز داشته باشد. تومورها می‌توانند موادی به نام فاکتورهای رگ زایی (VEGF) تولید کنند که باعث رشد رگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خونی می‌شود. عروق جدیدی که رشد می‌کنند، تامین مواد مغذی به تومور مغزی را افزایش می‌دهند و در نهایت، تومور به این عروق جدید وابسته می‌شود.

عوامل دیگری نیز احتمال ابتلا به تومور مغزی را بالا می‌برند که در تصویر زیر آورده شده‌اند.

عوامل خطر شکلی گیری تومور مغزی

علائم تومور مغزی

در قسمت‌های  قبل آموختیم که تومور‌های مغزی معمولا مهاجم هستند و به سرعت رشد می‌کنند اما علامت هشدار این بیماری چیست؟ آیا یک سردرد آزاردهنده بعد از ساعت‌ها ماندن در ترافیک سنگین یا حالت تهوع بعد از مصرف برخی از مواد غذایی نگران کننده است؟

علائم تومور مغزی

علائم تومور‌ مغزی معمولا به دلیل یکسری نشانه‌های رایج شبیه سردرد و تهوع، دیر تشخیص داده می‌شوند. علائم تومور مغزی بسته به محل تومور مغزی متفاوت است. در ادامه به بیان برخی از نشانه‌ها که می‌تواند به عنوان علائم تومور مغزی تلقی شود می‌پردازیم:

  • سردردهایی که ممکن است صبح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شدیدتر باشد یا شب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بیمار را بیدار کند
  • تشنج یا احساس لرز
  • مشکل در تفکر یا تکلم
  • تغییر شخصیت فرد
  • ضعف یا فلج در یک قسمت یا یک طرف بدن
  • از دست دادن تعادل یا سرگیجه
  • تغییر بینایی و شنوایی
  • بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن صورت
  • تهوع یا استفراغ، مشکلات بلع
  • سردرگمی و گیجی

باید دقت داشته باشیم که این علائم با بسیاری از بیماری‌های دیگر مشابهت دارند و به محض احساس یکی از این علائم نگران نشویم و در صورت تداوم علائم، به پزشک مراجعه کنیم تا تست‌های تشخیصی انجام شود.

اما پزشک از چه تست‌هایی جهت تشخیص تومور مغزی استفاده خواهد کرد.

تشخیص تومور مغزی

برای تشخیص تومور مغزی ، راه‌های متعددی وجود دارد.

معاینه بالینی: طبیعتا مانند هر تغییر دیگری در بدن، پزشک ابتدا علائم فرد را خواهد پرسید. معاینه بالینی بیمار به پزشک در درک تغییرات نورولوژیک کمک خواهد کرد. همچنین با انجام تست‌های ساده‌ی ارزیابی مهارت‌های حرکتی و حواس فرد، پزشک ناحیه درگیر را حدس خواهد زد.

تصویر برداری: قدم دوم بعد از معاینه بالینی، تصویر برداری است.

آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند به پزشکان در تعیین وجود یا عدم وجود تومور مغزی ، ماهیت تومور، سرایت تومور به سایر بافت‌ها، سایز تومور و سایز ویژگی‌های ریخت شناسی آن، کمک کنند.

این آزمایشات شامل  MRI و CT-Scan و PET-Scan می‌باشند.

پونکسیون کمری (lumbar puncture): پونکسیون کمری روشی است که در آن از یک سوزن برای نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی جهت جستجوی سلول‌های توموری، خون یا نشانگرهای تومور استفاده می‌شود. تومور مارکرها یا بیومارکرها موادی هستند که در مقادیر بالاتر از حد طبیعی در خون، ادرار، مایع نخاعی، پلاسما یا سایر مایعات بدن افراد مبتلا به انواع خاصی از تومورها یافت می‌شوند.

نکته: به طور معمول، یک بی حس کننده‌ی موضعی برای بی حس کردن کمر بیمار قبل از عمل تجویز می‌شود.

پونکسیون کمری یکی از روش های تشخیص تومور مغزی است

نمونه برداری: گاهی اوقات تنها راه تشخیص قطعی تومور مغزی ، بیوپسی (biopsy) است. جراح مغز و اعصاب بیوپسی را انجام می‌دهد و پاتولوژیست تشخیص نهایی را می‌دهد. این تست، درجه تومور و نوعی بدخیمی یا ‌‌‌خوش‌خیمی بودن آن را گزارش می‌دهد.

بعد از تشخیص تومور مغزی ، پزشک با توجه به نوع تومور، محل قرار گیری آن، درجه و ابعاد تومور و وضعیت متاستاز و گستردگی به سایر بافت‌ها، پزشک درمان مناسب بیمار را تجویز خواهد کرد که در ادامه به درمان‌های این بیماری می‌پردازیم.

درمان تومور مغزی

همانطور که گفته شد، درمان تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد و باید توجه داشت به دلایل متعددی این نوع از سرطان، معمولا مقاوم به درمان است. وجود سد خونی مغزی از ورود دارو به مغز جلوگیری می‌کند و از طرفی خود تومور‌های مغزی یک سد خونی مغزی دارند.

نکته: وجود سلول‌های بنیادی سرطانی نیز از دلایل مهم مقاومت این تومور‌ها به درمان می‌باشند.

دلایل مقاومت درمانی تومور مغزی

گزینه‌های اصلی درمان تومور مغزی با توجه به موارد گفته شده عبارتند از:

  • عمل جراحي
  • پرتو درمانی
  • شیمی درمانی
  • درمان دارویی هدفمند

جراحی: اولین قدم برای درمان تومور مغزی ، بعد از تشخیص آن، جراحی بافت توموری است. اگر بافت توموری قابل دسترس باشد، جراحی آن چالش برانگیز نیست اما در بیشتر موارد تومور مغزی به سایر بافت‌ها گسترش پیدا کرده است که حساسیت عمل جراحی را بیشتر می‌کند. در این شرایط فقط بخشی از تومور که قابل جراحی است، برداشته می‌شود.

جراحی تومور مغزی ریسک‌هایی همچون خونریزی و عفونت دارد و اگر بافت توموری به مراکز حسی بدن مانند پردازش بینایی نزدیک باشد، ریسک نابینایی برای فرد نیز وجود دارد.

پرتو درمانی: پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای از بین بردن سلول‌های توموری استفاده می‌کند.

تابش پرتو خارجی می‌تواند فقط بر روی ناحیه‌ای از مغز که تومور در آن قرار دارد متمرکز شود یا می‌تواند به کل مغز اعمال شود (تابش کل مغز). تشعشعات کل مغز اغلب برای درمان سرطانی استفاده می‌شود که از قسمت دیگری از بدن به مغز سرایت می‌کند و تومورهای متعددی را در مغز تشکیل می‌دهد که در بخش‌های قبلی گفتیم به آن تومور مغزی ثانویه گفته می‌شود.

به طور سنتی، پرتودرمانی از اشعه ایکس استفاده می‌کند، اما شکل جدیدتر این درمان، از پرتوهای پروتون استفاده می‌کند. درمان پرتو پروتونی به پزشکان اجازه می‌دهد تا تابش را با دقت بیشتری کنترل کنند.

نکته: عوارض جانبی پرتودرمانی به نوع و دوز اشعه‌ای که فرد بیمار دریافت می‌کند، بستگی دارد.

شیمی درمانی: در این روش از داروها برای از بین بردن سلول‌های تومور استفاده می‌شود. داروهای شیمی درمانی را می‌توان به صورت خوراکی به صورت قرص یا تزریق وریدی مصرف کرد. داروی شیمی درمانی که اغلب برای درمان تومور مغزی استفاده می‌شود تموزولوماید است. بسته به نوع سرطان ممکن است داروهای شیمی درمانی دیگری توصیه شود. شیمی درمانی به تنهایی درمان محسوب نمی‌شود و معمولا به صورت ترکیبی با جراحی و پرتودرمانی تجویز می‌شود.

درمان‌های هدفمند: درمان‌های دارویی هدفمند، داروهایی هستند که به طور انتخابی به صفات سلولی خاص حمله می‌کنند تا گسترش تومور را متوقف کنند. برخلاف شیمی‌درمانی، درمان‌های هدفمند از بافت سالم محافظت می‌کنند، بنابراین معمولاً عوارض جانبی کمتر و خفیفی دارند. این داروها اغلب برای درمان تومورهای متاستاتیک مغزی استفاده می‌شوند و اغلب با درمان‌های دیگر مانند جراحی یا پرتودرمانی همراه می‌شوند.

توجه: مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم صرفا جهت اطلاع رسانی بوده و جنبه‌ی بالینی ندارد

جمع بندی

مغز انسان جایگاه 86 میلیارد نورون و بیش از 86 میلیارد سلول محافظت کننده از نورون است. اگر چه نورون‌ها در طی زندگی خود، تقسیم نمی‌شوند ولی سلول‌های گلیال که وظیفه‌ی حمایت و تغذیه ی نورون‌ها را بر عهده دارند جهت تامین مداوم غذای نورون‌ها و محافظت از آن‌ها به اندازه‌ی متعادل رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند. در این میان، ممکن است برخی از این سلول‌ها دچار تغییرات ژنتیکی شده و یا تحت تاثیر عوامل محیطی، پُرکارتر شوند و دچار تقسیم‌های متعدد بدون برنامه‌ریزی شوند، که در این حالت به اصطلاح سلول‌ها سرطانی شده‌اند. در این مطلب به بررسی انواع تومورهای مغزی و نحوه سرطانی شدن این سلول‌ها پرداختیم و راهکارهای تشخیصی و درمانی آن را بررسی کردیم. امید است با رعایت الگوی سبک سالم زندگی و جدی گرفتن علائم بیماری، از ایجاد و پیشرفت این سلول‌های بیش فعال جلوگیری کنیم.

سوالات متداول

1- تومور مغزی چیست؟

به رشد و تکثیر بیش‌ از حد سلول‌ها در بافت مغز، تومور مغزی گفته می شود.

2- درمان قطعی تومور مغزی وجود دارد؟

در حال حاضر درمان قطعی برای تومور مغزی وجود ندارد اما روش‌هایی مثل عمل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند در صورت تشخیص به موقع، به کنترل رشد تومور کمک‌ می‌کنند.

3- علائم تومور مغزی در زنان کدام اند؟

رایج‌ترین علامت بیماری تومور مغزی در زنان، سردردهای مداوم صبحگاهی، حالت تهوع، تشنج، اختلالات تکلم، ضعف، مشکلات بینایی و اختلالات خواب است البته باید به این نکته توجه داشت که این علائم در بسیاری از بیماری‌های شایع هم وجود دارند پس داشتن یک یا همه ی علائم گفته شده دلیل بر بیماری شما نیست. ام بهتر است در صورت تداوم نشانه‌های فوق به پزشک مراجعه کنید.

یاسمین غفاری

کارشناس ارشد ژنتیک از دانشگاه تربیت مدرس تهران

نوشته های مشابه

‫3 دیدگاه ها

  1. با سلام و عرض خسته نباشید
    مطلب بسیار خوب و کاملی بود

    فقط یک سوال داشتم. اینکه آیا برای درمان تومور مغزی از پرتودرمانی هم استفاده می شود؟

    1. با سلام و وقت بخیر خدمت شما
      بله همانطور که در قسمت درمان تومور مغزی اشاره شد، پرتودرمانی هم یکی از روش های درمانی این بیماری است. در زمان پرتودرمانی، پرتو مستقیما به تومور می تابد و این پرتو از بافت عبور کرده و به سلول سرطانی می رسد. این روش معمولا بعد جراحی انجام میشه. و میزان پرتودرمانی به نوع، اندازه و درگیری سایر بافت های بدن بستگی دارد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا