آندوسکوپی | چیستی، انواع، مزایا و خطرات
همان‌طور که در فصل دوم کتاب زیست‌شناسی دهم درباره‌ی آندوسکوپی خواندیم، این روش یک فرآیند تصویربرداری است که برای مشاهده اندام‌های درونی مثل لوله گوارش استفاده می‌شود. در طی این روش پزشک لوله‌ای را از طریق حفرات بدن مانند دهان یا مقعهد به داخل بافت مورد نظر می‌فرستند و تصویر بافت روی یک نمایشگر نشان داده می‌شود. در این مطلب قصد داریم شما را بیشتر با این روش نوین و بسیار مؤثر در تشخیص و درمان پزشکی آشنا کنیم پس با مجله بیوزوم همراه باشید.
آندوسکوپی روشی است که برای بررسی ساختارهای داخل بدن از نزدیک انجام می‌شود. در این روش، پزشک یا متخصص یک لوله بلند و نازک به نام آندوسکوپ را از طریق دهان یا مقعد به داخل بدن هدایت می‌کند تا زمانی که به اندام یا ناحیه‌ی مورد نظربرسد. اکثر آندوسکوپ‌ها دارای یک دوربین سبک و مخصوص در انتهای خود هستند. این دوربین تصاویر یا فیلم‌هایی از اندام‌ها یا سایر قسمت‌های بدن ثبت کرده و آن‌ها را روی صفحه‌ای که پزشک متخصص می‌بیند نمایش می‌دهد.
مطلب مرتبط: آناتومی دستگاه گوارش انسان _ به زبان ساده
بسیاری از آندوسکوپ‌ها کانال‌های خاصی در داخل خود دارند. متخصصان می‌توانند ابزار عمل جراحی را برای برداشتن بافت یا انجام جراحی در طول آندوسکوپی وارد کنند این کار معمولا زمانی انجام می‌شود که یه زائده مشکوک در طول بررسی پزشک، مشاهده می‌شود در این صورت، پزشک نمونه‌برداری از زائده مشکوک را حین آندوسکوپی انجام داده و جهت بررسی بیشتر آن را به آزمایشگاه ارسال می‌کند
انواع آندوسکوپی چیست؟
انواع مختلفی از آندوسکوپی وجود دارد اما همه آن‌ها با یک روش اساسی کار می‌کنند. یک متخصص به‌آرامی یک اسکوپ را در دهانه ورودی یا برش کوچک بدن قرار می‌دهد. دامنه اندوسکوپ به آن‌ها امکان دسترسی مستقیم به قسمت‌هایی از بدن را می‌دهد که باید معاینه یا درمان شوند.
تفاوت‌های کلیدی انواع آندوسکوپی چیست؟
- اسم یا نام روش: نام معمولاً نشان‌دهنده عضوی است که متخصص آن را بررسی می‌کند. به‌عنوان مثال، “کولونوسکوپی” آندوسکوپی است که کولون یا روده بزرگ شما را بررسی می‌کند.
- نوع دامنه یا اسکوپ (Scope): نام اسکوپ معمولاً نشان‌دهنده اندام است. بنابراین آندوسکوپ استفاده شده برای بررسی کولون کولونوسکوپ نامیده می‌شود. آندوسکوپ‌ها بسته به نقشی که در بررسی هر عضو دارند و به پزشک متخصص کمک می‌کنند، متفاوت هستند. برخی انعطاف‌پذیر هستند، درحالی‌که برخی دیگر سفت و سخت هستند. برخی از آن‌ها کانال‌هایی در داخل دارند که ابزارهایی را نگه می‌دارند که می‌توانند بافت‌ها را جدا کنند، زخم‌ها را ببندند یا سایر درمان‌ها را انجام دهند.
انواع آندوسکوپی به شرح زیر توضیح داده شده است:
- آنوسکوپی (Anoscopy): اسکوپ از داخل مقعد می‌گذرد و ساختار مقعد و راست روده بررسی می‌شود.
آرتروسکوپی (Arthroscopy): اسکوپ از یک برش در بالای مفصل عبور می‌کند تا آسیب مفصلی یا شرایط التهابی مانند آرتریت بررسی شود.
- برونکوسکوپی (Bronchoscopy): اسکوپ از طریق دهان یا سوراخ بینی می‌گذرد تا پزشک نای و ریه‌ها را مشاهده کند.
- کولونوسکوپی (Colonoscopy): اسکوپ از مقعد عبور می‌کند و بدین ترتیب کل روده بزرگ (کولون) قابل مشاهده و بررسی خواهد بود.
- سیستوسکوپی (Cystoscopy): اسکوپ از مجرای ادرار (لوله‌ای که اجازه می‌دهد ادرار از بدن شما خارج شود) می‌گذرد و در طی این نوع تصویربرداری، مثانه و ساختار آن قابل بررسی خواهد بود.
- انتروسکوپی (Enteroscopy): در طی این روش، پزشک اسکوپ را از دهان (برای انتروسکوپی فوقانی) یا مقعد (برای انتروسکوپی تحتانی) عبور می‌دهد تا به روده کوچک نگاه کند.
- آندوسکوپی فوقانی (EGD) (Esophagogastroduodenoscopy): پزشک از طریق دهان به مری، معده و قسمت بالایی روده کوچک نگاه می‌کند.
- هیستروسکوپی (Hysteroscopy): اسکوپ از واژن عبور می‌کند تا ساختار رحم مشاهده شود.
- لاپاراسکوپی (Laparoscopy): اسکوپ از یک برش در شکم عبور می‌کند تا اندام‌های درون شکم و تولیدمثلی قابل مشاهده باشند.
- لارنگوسکوپی (Laryngoscopy): اسکوپ از طریق دهان یا سوراخ بینی گذشته وحنجره و تارهای صوتی قابل رویت خواهند بود.
- مدیاستینوسکوپی (Mediastinoscopy): اسکوپ از یک برش در بالای استخوان سینه می‌گذرد تا ناحیه بین ریه‌ها که شامل قلب، مری و نای شما (مدیاستن) می‌شود، بررسی شود.
- نورواندوسکوپی (Neuroendoscopy): اسکوپ از یک برش در جمجمه عبور می‌کند تا ساختار مغز مشهود باشد.
- پروکتوسکوپی (سیگموئیدوسکوپی سفت و سخت) (Proctoscopy): محدوده یا دامنه اسکوپ از مقعد می‌گذرد تا پزشک بتواند مقعد و راست‌روده را ببیند.
- سیگموئیدوسکوپی (سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر) (Sigmoidoscopy): دامنه اسکوپ از مقعد می‌گذرد تا به قسمت پایین روده بزرگ (به نام سیگموئید) و راست‌روده دیده شود.
- توراکوسکوپی (که پلوروسکوپی نیز نامیده می‌شود) (Thoracoscopy): اسکوپ از طریق یک برش در قفسه سینه می‌گذرد تا پزشک به ریه‌ها و ناحیه اطراف ریه‌ها، ازجمله دیافراگم، مری و دیواره‌های قفسه سینه نگاه کند.
- اورتروسکوپی (Ureteroscopy): اسکوپ از مجرای ادرار می‌گذرد تا لوله‌هایی که کلیه‌های شما را به مثانه (حالب) متصل می‌کند قابل بررسی باشند.
برای چه چیزی آندوسکوپی انجام می‌دهیم؟
متخصصین از آندوسکوپی برای غربالگری شرایط و تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کنند. کولونوسکوپی احتمالاً از شناخته‌شده‌ترین انواع آندوسکوپی است که برای غربالگری بیماری‌ها استفاده می‌شود، از کولونوسکوپی برای تشخیص سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود. یکی از شناخته‌شده‌ترین کاربردهای تشخیصی آندوسکوپی این است که به متخصصین این امکان را می‌دهد تا بافت غیرطبیعی را برای آزمایش خارج کنند، این عمل بیوپسی نامیده می‌شود. در طی بیوپسی، پزشک بافت را خارج کرده و تحت شرایطی خاص آن را به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌کند. بیوپسی می‌تواند سرطانی یا غیرسرطانی بودن توده‌ها را نشان دهد.
هنگامی‌که پزشکان متخصص برای اولین بار از آندوسکوپی استفاده کردند، در درجه اول از آن برای بررسی اندام‌ها استفاده کردند. در حال حاضر، آن‌ها می‌توانند از این روش برای بسیاری از درمان‌های مختلف، مانند رفع خونریزی و زخم معده استفاده کنند.
ناهنجاری‌هایی که آندوسکوپی تشخیص می‌دهد
آندوسکوپی می‌تواند انواع بیماری‌هایی را که بر تمام اندام‌های بدن انسان تأثیر می‌گذارند، شناسایی کند شامل:
- دستگاه گوارش، ازجمله بیماری‌های گوارشی، پولیپ روده بزرگ و سرطان روده بزرگ
- سر و گردن، ازجمله اختلالات بلع و لارنژیت
- مفاصل، ازجمله آرتریت، پارگی و دررفتگی
- سیستم عصبی، ازجمله تومورهای مغزی
- سیستم تنفسی، ازجمله بیماری‌های ریوی و عفونت‌ها
- سیستم ادراری، ازجمله عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) و سنگ کلیه
- سیستم تولیدمثل، ازجمله خونریزی غیرطبیعی رحم، اندومتریوز و مشکلات باروری
درمان با آندوسکوپی چیست؟
برخی از آندوسکوپ‌ها را می‌توان با ابزارهایی استفاده کرد که به متخصصین اجازه می‌دهد:
- زخم‌ها را ببندند
- دارو تزریق کنند
- مایع را تخلیه کنند
- خونریزی داخلی را متوقف کنند
- بافت یا تومور آسیب‌دیده را بردارند
- رفع انسداد یا گشادشدن اندام‌هایی که خیلی باریک هستند را انجام دهند
- استنت (لوله‌های ریزی که اندام مسدود یا آسیب‌دیده را باز می‌کنند) قرار دهند
- اعمال جراحی انجام دهند
در طول لاپاراسکوپی، متخصصان، اندام‌ها را از طریق برش‌های کوچک به‌جای یک دهانه بزرگ عمل می‌کنند. گاهی اوقات به این عمل جراحی سوراخ کلید می‌گویند. نسبت به جراحی سنتی این روش بسیار کمتر تهاجمی است. این روش ترجیحی برای درمان در بسیاری از شرایط است که نیاز به عمل جراحی باز می‌باشد.
عوارض جانبی و خطرات آندوسکوپی چیست؟
آندوسکوپی یک روش نسبتاً ایمن است. بااین‌حال، خطرات خاصی طی این عمل وجود دارد. خطرات به منطقه‌ای که موردبررسی قرار می‌گیرد، بستگی دارد.
خطرات آندوسکوپی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آرام‌بخش یا مسکن بیش‌ازحد ممکن است روی سیستم عصبی بیمار تاثیر گذارد، اگرچه آرام‌بخش همیشه لازم نیست
- احساس نفخ برای مدت کوتاهی بعد از عمل
- گرفتگی خفیف
- بی‌حس شدن گلو برای چند ساعت به دلیل استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی
- عفونت ناحیه مورد بررسی، که معمولاً زمانی رخ می‌دهد که اقدامات اضافی به‌طور هم‌زمان انجام شود (عفونت‌ها معمولاً جزئی هستند و با یک دوره آنتی‌بیوتیک قابل‌درمان هستند)
- درد مداوم در ناحیه آندوسکوپی
- سوراخ شدن یا پارگی پوشش داخلی معده یا مری، یک عارضه نادر اما جدی
- خونریزی داخلی، معمولاً جزئی و گاهی اوقات با کوتریزاسیون آندوسکوپی قابل درمان است
- عوارض مربوط به شرایط قبلی
هر یک از علائم زیر باید به پزشک گزارش شود:
- مدفوع تیره‌رنگ
- تنگی نفس
- درد شدید و مداوم شکم
- درد قفسه سینه
- استفراغ خون
جمع‌بندی
امید است با مطالعه این مطلب از مجله بیوزوم به شناخت مطلوبی از آندوسکوپی رسیده باشید. آندوسکوپی یک روش نوین در تشخیص بیماری و جراحی است که امروزه کاربرد آن برای اندام‌های مختلف بدن گسترش پیدا کرده است. در این مطلب با انواع آندوسکوپی آشنا شدید و آموختید که به عنوان یک روش کمتر تهاجمی منجر به کاهش عوارض مربوط به عمل جراحی باز شده است.
