چرخه قاعدگی | چیستی، فیزیولوژی، مراحل و علائم

همان‌طور که در فصل هفتم زیست‌شناسی یازدهم خواندیم، چرخه قاعدگی با وقوع خونریزی ماهانه یا پریود شروع می‌گردد، در این هنگام پوشش داخلی رحم شروع به ریزش می‌کند. این چرخه بخشی از سیستم تناسلی بوده و هر ماه بدن زنان برای یک بارداری احتمالی آماده می‌شود. همچنین جالب است بدانید، هر زن به‌طور میانگین 500 قاعدگی را در طول عمر خود تجربه می‌کند، این عدد نشان‌دهنده این است که هر خانم، نزدیک به 7 سال از طول زندگی خود را در قاعدگی به سر می‌برد و این موضوع بسیار جالبی است که می‌شود با تحقیق و مطالعه، پرده از اسرار آن برداشت. پس در ادامه با مجله بیوزوم همراه باشید تا با قاعدگی، هورمون‌های دخیل در آن و مدت زمان یک قاعدگی نرمال بیشتر آشنا شویم.

چرخه قاعدگی چیست؟

قاعدگی ریزش ماهانه پوشش داخلی رحم است. قاعدگی با اصطلاحات قاعدگی، دوره قاعدگی، سیکل قاعدگی یا پریود نیز شناخته می‌شود. خون قاعدگی که بخشی از خون داخل و دیواره رحم است، از رحم و از طریق دهانه آن جریان یافته و از طریق واژن از بدن خارج می‌شود.

قاعدگی توسط هورمون‌ها هدایت می‌شود. غده هیپوفیز (در مغز) و تخمدان‌ها (بخشی از سیستم تناسلی) هورمون‌های خاصی را در زمان‌های خاصی در طول دوره قاعدگی تولید و ترشح می‌کنند.

مطلب مرتبط: آناتومی مغز انسان

این هورمون‌ها باعث ضخیم شدن پوشش یا دیواره داخلی رحم می‌شوند. این ضخیم شدن به این دلیل اتفاق می‌افتد تا اگر حاملگی رخ داد، تخمک بتواند در دیواره رحم کاشته شود. هورمون‌ها همچنین باعث می‌شوند که تخمدان‌ها، تخمک آزاد کنند که به این فرایند، تخمک‌گذاری گفته می‌شود. تخمک به سمت لوله‌های فالوپ حرکت کرده و در آن‌جا منتظر اسپرم می‌ماند. اگر اسپرم آن تخمک را بارور نکند، بارداری هم اتفاق نمی‌افتد، سپس پوشش داخلی رحم شکسته شده و شروع به ریزش می‌کند که این ریزش همان پریود است.

نقش هورمون‌ها در چرخه قاعدگی

همان‌طور که گفته شد، پیام‌رسان‌های شیمیایی در بدن افراد به نام هورمون‌ها شناخته‌شده و توسط غدد درون‌ریز مختلف آزاد می‌شوند و مسئول بسیاری از تغییرات در بدن انسان هستند. قاعدگی تابع هورمون‌های خاصی است. هر مرحله از دوره قاعدگی تحت تأثیر یک هورمون زنانه یعنی استروژن، پروژسترون، FSH و LH قرار دارد. تغییر در سطح هر یک از این هورمون‌ها تعیین‌کننده مراحلی از سیکل قاعدگی است که یک زن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مطلب مرتبط: هورمون چیست | انواع، عملکرد و ناهنجاری‌ها

هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) توسط هیپوفیز پیشین یا قدامی ترشح می‌شوند. FSH باعث تحریک رشد فولیکول‌های تخمدانی می‌شود که استروژن را ترشح می‌کنند. پروژسترون توسط جسم زرد در فاز لوتئال ترشح می‌شود.

ترشح FSH و LH به‌تدریج در مرحله فولیکولی افزایش می‌یابد. این هورمون‌ها رشد فولیکول‌ها و آزاد شدن استروژن از آن‌ها را تحریک کرده و از طرف دیگر استروژن باعث تحریک تکثیر آندومتر می‌شود. سطح LH و FSH در اواسط چرخه به اوج رسیده و LH باعث تخمک‌گذاری می‌شود. یک افزایش ناگهانی در سطح LH درست قبل از تخمک‌گذاری وجود دارد. پس از تخمک‌گذاری، فولیکول پاره شده به جسم زرد تبدیل می‌شود که پروژسترون را ترشح می‌کند، بنابراین سطح پروژسترون در فاز لوتئال افزایش می‌یابد. پروژسترون برای نگهداری آندومتر برای لانه گزینی جنین احتمالی موردنیاز است. در غیاب لقاح، جسم زرد پسرفت کرده و سطح پروژسترون کاهش می‌یابد که منجر به متلاشی شدن آندومتر و جریان دوباره قاعدگی می‌شود.

مدت چرخه قاعدگی طبیعی چقدر است؟

متوسط طول یک سیکل قاعدگی 28 روز است. بااین‌حال، طول یک چرخه می‌تواند از 21 روز تا حدود 35 روز متغیر بوده و همچنان طبیعی باشد.

چند روز فاصله بین هر پریود طبیعی است؟

روزهای بین دو قاعدگی، طول چرخه قاعدگی است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، متوسط دوره قاعدگی 28 روز طول می‌کشد. بااین‌حال، چرخه‌هایی که از 21 روز تا 35 روز طول می‌کشند هم می‌توانند طبیعی باشند.

یک چرخه قاعدگی نرمال چقدر طول می‌کشد؟

بیشتر افراد بین سه تا هفت روز پریود (خونریزی) دارند.

چهار مرحله چرخه قاعدگی کدامند؟

افزایش و کاهش هورمون‌های بدن باعث ایجاد مراحل سیکل قاعدگی می‌شوند. هورمون‌ها باعث می‌شوند که اندام‌های دستگاه تناسلی به روش‌های خاصی پاسخ دهند. رویدادهای خاصی که در طول چرخه قاعدگی رخ می‌دهند عبارت‌اند از:

مرحله قاعدگی

این مرحله که معمولاً از روز اول تا روز پنجم طول می‌کشد، زمانی است که در صورت عدم بارداری، دیواره رحم از طریق واژن شروع به ریزش می‌کند. اکثر مردم برای سه تا پنج روز خونریزی دارند، اما دوره‌ای که فقط از سه روز تا هفت روز طول می‌کشد معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست.

فاز فولیکولی

این مرحله معمولاً از روز ششم تا چهاردهم اتفاق می‌افتد. در این مدت، سطح هورمون استروژن افزایش‌یافته که باعث رشد و ضخیم شدن پوشش داخلی رحم (آندومتر) می‌شود. علاوه بر این، هورمون دیگری – هورمون محرک فولیکول (FSH) – باعث رشد فولیکول‌ها در تخمدان‌ها می‌شود. در طی روزهای 10 تا 14، یکی از فولیکول‌های در حال رشد، یک تخمک کاملاً بالغ تشکیل می‌دهد.

تخمک‌گذاری

این مرحله تقریباً در روز 14 در سیکل قاعدگی 28 روزه رخ می‌دهد. افزایش ناگهانی یک هورمون دیگر – هورمون لوتئینه کننده (LH) – باعث می‌شود که تخمدان تخمک خود را آزاد کند. این رویداد تخمک‌گذاری نام دارد.

فاز لوتئال

این مرحله از روز 15 تا روز 28 طول می‌کشد. تخمک از تخمدان خارج می‌شود و شروع به حرکت از طریق لوله‌های فالوپ به سمت رحم می‌کند. سطح هورمون پروژسترون برای کمک به آماده‌سازی دیواره رحم برای بارداری افزایش می‌یابد. اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود و خود را به دیواره رحم (لانه گزینی) بچسباند، بارداری رخ می‌دهد. اگر بارداری اتفاق نیفتد، سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و پوشش ضخیم رحم در طول قاعدگی می‌ریزد.

چرخه قاعدگی از چه سنی آغاز می‌شود؟

بیشتر افراد از سن 12 سالگی شروع به تجربه قاعدگی کرده، بااین‌حال، ممکن است بعضی افراد قاعدگی را از 8 سالگی یا تا اواخر 16 سالگی شروع کنند. به‌طورکلی، اکثر افراد در عرض چند سال پس از رشد سینه‌ها و موهای ناحیه تناسلی، قاعدگی را تجربه می‌کنند.

قاعدگی افراد در سن یائسگی متوقف‌شده که تقریباً در سن 51 سالگی اتفاق می‌افتد. در یائسگی، تولید تخمک متوقف می‌شود (یعنی مرحله تخمک‌گذاری دیگر رخ نمی‌دهد). زمانی که یک سال از آخرین پریود گذشته باشد، فرد به یائسگی رسیده است.

علائم قاعدگی (پریود) چیست؟

برخی از افراد علائم قاعدگی را تجربه می‌کنند و برخی دیگر نه. شدت این علائم نیز می‌تواند متفاوت باشد. شایع‌ترین علامت آن گرفتگی عضلات است. گرفتگی که در ناحیه لگن احساس می‌شود، به این دلیل است که رحم منقبض می‌گردد تا دیواره خود را آزاد کند.

علائم دیگری که نشان از پریود می‌دهند، عبارت‌اند از:

• تغییرات خلق‌وخوی
• مشکل خواب
• سردرد
• هوس‌های غذایی
• نفخ
• حساسیت سینه
• آکنه

قاعدگی در طول زمان چگونه تغییر می‌کند؟

چرخه قاعدگی می‌تواند از سال‌های نوجوانی تا 40 یا 50 سالگی تغییر کند. هنگامی‌که برای اولین بار پریود رخ می‌دهد، طبیعی است که فرد سیکل‌های طولانی‌تر یا پریود سنگین‌تری را تجربه کند. ممکن است تا سه سال طول بکشد تا دختران جوان پس از شروع قاعدگی، سیکل‌های منظم داشته باشند. دوره قاعدگی طبیعی سیکلی است که:

• تقریباً هر 21 تا 35 روز رخ می‌دهد.
• بین سه تا هفت روز باعث خونریزی می‌شود.

هنگامی‌که فرد به 20 سالگی خود برسد، چرخه‌های منظم‌تری را تجربه می‌کند. وقتی‌که بدن شروع به یائسگی کند، دوره‌ها دوباره تغییر کرده و نامنظم‌تر می‌شوند.

همچنین طبیعی است که در طول سایر رویدادهای زندگی که بر هورمون‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند بعد از زایمان یا در دوران شیردهی، پریود تغییر کند.

جمع‌بندی

چرخه قاعدگی، چرخه‌ای است که ماهیانه بدن زنان را برای بارداری آماده می‌کند. یک چرخه قاعدگی طبیعی می‌تواند بین 21 تا 35 روز طول کشیده و هر بار پریود بین سه تا هفت روز خونریزی داشته باشد. هر چرخه به چهار مرحله یا فاز تقسیم می‌شود، شامل فاز قاعدگی، فاز فولیکولی، تخمک‌گذاری و فاز لوتئال. هر چرخه تابع افزایش و کاهش هورمون‌های مرتبط با قاعدگی یعنی، استروژن، پروژسترون، FSH و LH است. درنهایت زنان تا حدود 51 سالگی قاعدگی را تجربه می‌کنند ولی از بعدازاین سن قاعدگی و تخمک‌گذاری در آن‌ها متوقف می‌شود.