الکتروانسفالوگرافی | چیستی، انواع، عملکرد، آمادگی‌ها و خطرات

همان‌طور که در فصل اول زیست‌شناسی یازدهم درباره‌ی الکتروانسفالوگرافی خواندیم، یکی از تست‌های تشخیصی که فعالیت الکتریکی نورون‌ها یا اختلالات امواج مغزی را ثبت می‌کند، الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغز است. هنگامی‌که سلول‌های عصبی فعالیت می‌کنند، به کمک تکانه‌هایی با یکدیگر ارتباط دارند و نوار مغز، این تکانه‌های الکتریکی مغز را ارزیابی کرده و آن را روی یک نمایشگر نشان می‌دهد. نوار مغز به تشخیص برخی از بیماری‌های مرتبط با مغز مانند آلزایمر یا تشخیص علت برخی از علائم کمک می‌کند.

در ادامه با مجله بیوزوم همراه باشید تا بیشتر راجع به الکتروانسفالوگرافی، انواع و خطرات آن بدانیم.

الکتروانسفالوگرافی چیست؟

EEG یا نوار مغز، آزمایشی است که ناهنجاری‌ها در امواج مغزی یا در فعالیت الکتریکی مغز را تشخیص می‌دهد. در طول این آزمایش، الکترودهای متشکل از دیسک‌های فلزی کوچک با سیم‌های نازک روی پوست سر افراد چسبانده می‌شوند. الکترودها، بارهای الکتریکی کوچکی را که از فعالیت سلول‌های مغزی ناشی می‌شود، تشخیص می‌دهند. این بارها تقویت‌شده و به‌صورت نموداری روی صفحه رایانه ظاهرشده یا روی کاغذ چاپ می‌شوند، سپس پزشک می‌تواند آن را تفسیر کند.

مطلب مرتبط: پتانسیل عمل ، زبان گفت‌وگوی سیستم عصبی + ویدئو

در طول EEG، پزشک معمولاً حدود 100 صفحه چاپی یا صفحه‌نمایش رایانه را ارزیابی می‌کند. او توجه ویژه‌ای به شکل موج اصلی داشته، اما انفجارهای کوتاه انرژی و پاسخ به محرک‌ها، مانند چراغ‌های چشمک‌زن را نیز بررسی می‌کند.

در ادامه دلایل انجام الکتروانسفالوگرافی بر روی افراد، بیشتر موردبررسی قرار می‌گیرد.

چرا الکتروانسفالوگرافی انجام می‌شود؟

اغلب، پزشکان از EEG برای بررسی فعالیت تشنج مرتبط با صرع استفاده می‌کنند. الکتروانسفالوگرافی همچنین می‌تواند به نظارت بر وضعیت سلامتی کمک کرده یا نشان دهد چه چیزی باعث ایجاد علائم خاص می‌شود.

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است از EEG در طول جراحی مغز یا برای آزمایش فعالیت مغز فرد در کما استفاده کنند.

نوار مغز می‌تواند وضعیت بیماری‌های مرتبط با مغز را چک کند، مانند:

• بیماری آلزایمر یا زوال عقل
• آسیب مغزی
• عفونت‌ها، ازجمله آنسفالیت
• تومورها

مطلب مرتبط: عفونت مغز چیست؟

نوار مغز همچنین می‌تواند به تشخیص علل علائمی مانند موارد زیر کمک کند:

• گیجی
• غش (سنکوپ)
• از دست دادن حافظه
• تشنج

مطلب مرتبط: حافظه‌ی انسان ، ظرفی که پر نمی‌شود

انواع تست‌های الکتروانسفالوگرافی

چندین نوع آزمایش نوار مغز وجود دارد:

نوار مغز معمول (روتین)

اسکن معمول نوار مغز 23 دقیقه طول می‌کشد. تکنسین EEG ممکن است از فرد بخواهد که تنفس متفاوتی داشته باشد یا در طول عمل به چراغ‌های چشمک‌زن نگاه کند.

نوار مغز طولانی‌مدت

آزمایش EEG طولانی‌مدت معمولاً یک ساعت و 15 دقیقه طول می‌کشد، اما برخی از انواع آن ممکن است چندین روز طول بکشند. نوار مغز طولانی‌مدت اطلاعات بیشتری نسبت به نوار مغز معمول به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌دهد. پزشک معالج ممکن است از یک آزمایش EEG طولانی‌مدت برای تشخیص یا مدیریت اختلالات تشنج استفاده کند.

نوار مغز سرپایی

EEG سرپایی یک تا سه روز طول می‌کشد. الکتروانسفالوگرافی‌های سرپایی در خانه یا در یک واحد مانیتورینگ EEG انجام‌شده و در طول EEG سرپایی، الکترودها به یک ضبط کننده EEG کوچک متصل می‌شوند. فرد می‌تواند بیشتر فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد درحالی‌که دستگاه فعالیت مغز او را ردیابی می‌کند. اگر تشنج یا رویدادی رخ می‌دهد که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی در تلاش است آن را ثبت کند، فرد یا یکی از اعضای خانواده او می‌توانند دکمه‌ی مربوطه را فشار دهند.

نوار مغز ویدئویی

تکنسین یک ویدئو از فرد در طول EEG ضبط می‌کند. ضبط ویدیو به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی کمک کرده هنگام تشنج یا سایر رویدادهای مغزی، کارهای فرد را ببیند و بشنود. ارائه‌دهنده همچنین ممکن است این آزمایش را نظارت بر نوار مغز، تله‌متری نوار مغز یا نظارت تصویری نوار مغز بنامد.

نوار مغز خواب

در این نوع از نوار مغز، یک تکنسین آزمایش الکتروانسفالوگرافی را در هنگام خواب انجام می‌دهد. اگر EEG معمول اطلاعات کافی را ارائه ندهد، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است EEG خواب را توصیه کنند، در این صورت فرد یک مطالعه خواب برای آزمایش اختلالات خواب را، در یک مرکز اختلالات خواب انجام می‌دهد.

در بخش بعدی با آمادگی‌های قبل از انجام الکتروانسفالوگرافی آشنا خواهیم شد.

آمادگی جهت انجام الکتروانسفالوگرافی

بهتر است فرد از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود توضیحات اینکه قبل از آزمایش چه‌کاری باید انجام دهد را بخواهد. در زیر فهرستی از مراحل متداولی که ممکن است از فرد مورد آزمایش خواسته شود آورده شده:

1. از افراد خواسته می‌شود که یک فرم رضایت‌نامه را امضا کرده که به آن‌ها اجازه انجام این روش را می‌دهد.
2. موها با شامپو شسته شده، اما شب قبل از آزمایش از نرم‌کننده، همچنین از محصولات مراقبت از مو مانند اسپری مو یا ژل استفاده نشود.
3. همه داروها (با نسخه و بدون نسخه) و مکمل‌های گیاهی که فرد مصرف می‌کند باید به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود اطلاع دهد.
4. در بعضی موارد، پزشک استفاده از داروهایی را که ممکن است با آزمایش تداخل داشته باشند را منع ‌کند و مصرف آن‌ها باید متوقف شود ولی بدون مشورت با پزشک، نباید مصرف داروها قطع شود.
5. 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش از مصرف هرگونه غذا یا نوشیدنی حاوی کافئین باید خودداری شود.
6. هر دستورالعملی که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی در مورد کاهش خواب شب قبل از آزمایش به فرد می‌دهد، باید دنبال شود. برخی از آزمایش‌های EEG نیاز به خوابیدن در طول این آزمایش را دارند، و برخی دیگر خیر. اگر قرار است EEG در حین خواب انجام گردد، بزرگ‌سالان ممکن است شب قبل از آزمایش، اجازه نداشته باشند بیش از 4 یا 5 ساعت خوابیده و کودکان نباید شب قبل بیش از 5 تا 7 ساعت بخوابند.
7. از روزه گرفتن شب قبل یا روز عمل باید خودداری شود. قند خون پایین ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد.

در ادامه مواردی که ممکن است در حین یا بعد از انجام الکتروانسفالوگرافی رخ دهد شرح داده‌شده است.

در حین انجام تست الکتروانسفالوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟

EEG ممکن است به‌صورت سرپایی یا به‌عنوان بخشی از طول حضور فرد در بیمارستان انجام شود. آزمایش‌ها ممکن است بسته به شرایط فرد و عملکرد ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی متفاوت باشد.

به‌طورکلی، یک روش EEG از این فرآیند پیروی می‌کند:

1. از فرد خواسته می‌شود که روی صندلی دراز یا روی تخت دراز بکشد.
2. بین 16 تا 25 الکترود با یک خمیر مخصوص به پوست سر متصل شده یا از کلاه حاوی الکترودها استفاده می‌شود.
3. از فرد خواسته می‌شود که چشمان خود را بسته، استراحت کرده و ساکن باشد.
4. هنگامی‌که ضبط شروع شد، فرد باید در طول آزمون بی‌حرکت بماند. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است از طریق یک پنجره در اتاق مجاور فرد را تحت نظر داشته تا هرگونه حرکتی را که می‌تواند باعث خواندن نادرست شود، مانند بلعیدن یا پلک زدن، مشاهده کند. ضبط ممکن است به‌طور دوره‌ای متوقف گردد تا اجازه استراحت داده‌شده یا موقعیت فرد تغییر کند.
5. پس‌ازاینکه ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ضبط اولیه را درحالی‌که فرد در حال استراحت است انجام داد، ممکن است او را با محرک‌های مختلف آزمایش کرده تا فعالیت امواج مغزی را ایجاد کند که در هنگام استراحت نشان داده نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است از او خواسته شود به مدت 3 دقیقه عمیق و سریع نفس کشیده یا ممکن است در معرض نور چشمک‌زن شدید قرار بگیرد.
6. این مطالعه به‌طورکلی توسط یک تکنسین EEG انجام‌شده و ممکن است تقریباً 45 دقیقه تا 2 ساعت طول بکشد.
7. اگر فرد در حال بررسی برای اختلال خواب باشد، EEG ممکن است درحالی‌که او خواب است انجام شود.
8. اگر نیاز به نظارت طولانی‌تری باشد، ممکن است برای این نظارت طولانی‌مدت نوار مغز (24 ساعت) فرد در بیمارستان بستری شود.
9. در مواردی که نظارت طولانی‌مدت بستری امکان‌پذیر نباشد، پزشک ممکن است انجام یک EEG سرپایی را در نظر بگیرد.

مطلب مرتبط: خواب برادر مرگ نیست !

پس از انجام تست الکتروانسفالوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟

1. پس از اتمام آزمایش، الکترودها برداشته‌شده و خمیر الکترود با آب گرم یا استون شسته می‌شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد موها دوباره در خانه شسته شوند.
2. اگر فرد برای آزمایش داروی آرام‌بخش مصرف کرده، ممکن است لازم باشد تا زمانی که اثر آرام‌بخش‌ها از بین بروند استراحت کند.
3. ممکن است در محل‌هایی که الکترودها قرار داده‌شده‌اند، تحریک یا قرمزی پوست وجود داشته باشد، اما این امر در عرض چند ساعت از بین می‌رود.
4. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی به فرد اطلاع می‌دهد که چه زمانی می‌تواند داروهایی را که قبل از آزمایش مصرف نکرده، از سر بگیرد.
5. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است بسته به وضعیت خاص هر فرد، دستورالعمل‌های اضافی یا جایگزینی را پس از عمل به او بدهد.

خطرات الکتروانسفالوگرافی

EEG بی‌خطر و بدون درد است. گاهی اوقات تشنج عمداً در افراد مبتلابه صرع در طول آزمایش ایجادشده، اما در صورت نیاز مراقبت‌های پزشکی مناسب ارائه می‌شود.

جمع‌بندی

همان‌طور که اشاره شد، الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغز یک تست تشخیصی جهت شناسایی ناهنجاری‌های امواج مغز بوده و برای تشخیص یا بررسی روند درمان استفاده می‌شود. نوار مغزی انواع مختلفی مثل نوار مغز معمول، سرپایی، ویدئویی و خواب داشته که هرکدام بسته به اهداف خاصی انجام می‌شوند. ازآنجاکه نوار مغز برای شناسایی بیماری‌های مغزی و کمک به بررسی روند بهبود بیماران کاربرد دارد، بسیار مهم است. مجله بیوزوم امیدوار است توانسته باشد به درک بیشتر شما نسبت به این روش کمک کرده باشد.