نگاهی بر بیماری پارکینسون

احتمالا نام بیماری پارکینسون را شنیده‌اید. در این بیماری سلول‌های خاصی در سیستم عصبی فرد آسیب می‌بینند و در نتیجه عملکرد بخشی از مغز را دچار اختلال کرده و باعث بروز ضعف در عضلات و ناتوانی در تحرک فرد مبتلا، می‌شوند. در ادامه ضمن معرفی دقیق‌تر این بیماری، علائم، نشانه‌ها و عوامل دخیل در بروز این بیماری را بررسی خواهیم کرد.

بیشتر بخوانید: اختلال طیف اوتیسم بیماری نیست

پارکینسون چیست؟

این بیماری در سال 1817 میلادی، توسط یک دانشمند به نام جیمز پارکینسون تشخیص و ارائه داده شد. این بیماری که به اختصار PD نیز شناخته می‌شود، یک اختلال پیش‌رونده در سیستم عصبی است که حرکات بدن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با اینکه حدود 10 درصد از مبتلایان، پیش زمینه‌ی ارثی دارند اما محققان پارکینسون را یک بیماری ارثی نمی‌دانند. در واقع علت وقوع این بیماری، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. علائم این بیماری به تدریج شروع شده و حتی گاهی با لرزش شدید در یکی از دست‌ها آغاز نمود پیدا می‌کند.

 این اختلال به مرور موجب بی‌تحرکی اندام‌ها یا کند شدن حرکت اندام‌های بدن فرد بیمار می‌شود.

علت بروز بیماری پارکینسون

با اینکه علت قطعی بیماری پارکینسون ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی و محرک‌های محیطی در بروز آن نقش دارند. محققان جهش‌های ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

در اعماق مغز ما قسمتی به نام توده‌ی سیاه (Substantia nigra) وجود دارد که بعضی از سلول‌های آن مسئول تولید دوپامین می‌باشند. دوپامین یک ماده‌ی شیمیایی است که در سیستم عصبی انسان، نقش انتقال دهنده‌ی عصبی را دارد که در حرکت و هماهنگی اعضای بدن نقش اساسی دارند. زمانی که فرد به بیماری پارکینسون دچار می‌شود، سلول‌های تولید کننده دوپامین در ناحیه‌ی توده‌ی سیاه به مرور می‌میرند و مغز نمی‌تواند دوپامین را جایگزین کند. در نتیجه با کاهش سطح دوپامین در بدن، در حرکات بدن اختلال ایجاد می‌شود.

از جمله تغییراتی که در مغز افراد مبتلا به پارکینسون رخ می‌دهد، رسوب آلفا-سینوکلئین می‌باشد. با بررسی نورون‌های بیماران، مشخص شد که درون سلول‌های عصبی توده‌ی سیاه یا در قشر مغز افراد مبتلا به پارکینسون، تجمع غیر‌طبیعی نوعی توده‌ی پروتئینی، به نام اجسام لویی ( Lewy) دیده می‌شود.

این پروتئین توسط ژن SNCA کد می‌شود و عمدتا در پایانه آکسون نورون‌ها وجود دارد. اگرچه آلفا-سینوکلئین به طور طبیعی در بدن وجود دارد و سیگنال‌های عصبی را کنترل می‌کند اما هنگامی که از شکل طبیعی خود خارج شود و به شکل توده در بیاید به داخل غشای پلاسمایی نورون‌ها می‌چسبد و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. یافتن راهی برای کنترل آلفا-سینوکلئین در حال حاضر یک دغدغه مهم در میان پژوهشگران این حوزه است و محققان بر این باورند که این اجسام میکروسکوپی سرنخ مهمی برای یافتن علت بیماری پارکینسون هستند.

علائم پارکینسون

علائم این بیماری ممکن است در هر فرد متفاوت باشد.

معمولا علائم اولیه خفیف هستند و توسط بیماران نادیده گرفته می‌شوند اما به مرور زمان علائم شدیدتر شده و یک طرف از بدن را به طور کامل درگیر می‌کند.

برای مثال در مراحل اولیه‌ی این بیماری، ممکن است در مواقعی که فرد بیمار پیاده‌روی می‌کند، بازوهایش به نوسان در آیند. یا در تکلم دچار مشکل شود و کلمات را شل و بی‌حال تلفظ کند.

مهم ترین نشانه‌های بیماری پارکینسون عبارتند از:

• لرزش یا رعشه: معمولا ابتدا در یک دست شروع می‌شود، برای مثال ممکن است دست فرد وقتی در حال استراحت است، بلرزد.
• کند شدن حرکات بدن: با گذشت زمان، پارکینسون ممکن است حرکت فرد را کند کرده برای مثال در هنگام قدم زدن، قدم‌های فرد کوتاه‌تر می‌شوند.
• سخت شدن ماهیچه‌ها: ماهیچه‌ها سفت و خشک شده و باعث احساس درد می‌شوند در نتیجه محدوده حرکت فرد بیمار را محدود می‌کنند.
• عدم تعادل در حرکت: حالت بدنی فرد بیمار ممکن است خمیده شود و در راه رفتن یا بلند کردن اشیا دچار مشکلاتی شود.
• از دست رفتن حرکات غیر ارادی و ناخود آگاه: ممکن است بدن فرد بیمار به مرور توانایی فعالیت‌های ناخودآگاه خود مثل پلک زدن را از دست بدهد.

عوامل ابتلا به بیماری پارکینسون

عواملی که در ابتلا به پارکینسون نقش دارند عبارتند از:

• سن: جوانان به ندرت این بیماری را تجربه می‌کنند و این عارضه  اغلب در میانسالی یا اواخر زندگی اتفاق می‌افتد. در نتیجه احتمال بروز این عارضه با افزایش سن رابطه‌ی مستقیم دارد.
• وراثت: داشتن خویشاوند نزدیک با بیماری پارکینسون، احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. با این حال، با توجه به اینکه این بیماری ارثی نیست، فقط در صورتی جای نگرانی وجود دارد که افراد زیادی در خانواده فرد، مبتلا به این بیماری باشند.
• جنسیت: طبق تحقیقات، مردان بیشتر از زنان به پارکینسون مبتلا می‌شوند.
• قرار گرفتن در معرض سموم: قرار گرفتن در معرض آلاینده ها و آفت‌کش‌ها، ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را کمی افزایش دهد.

پیش‌گیری از ابتلا به پارکینسون

از آنجا که علت بیماری پارکینسون ناشناخته است، روش‌های اثبات‌شده برای جلوگیری از این بیماری نیز یک راز باقی مانده است.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش هوازی منظم، ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهد.

برخی تحقیقات دیگر نشان داده‌اند که افرادی که مواد کافئین دار، مثل قهوه و چای مصرف می‌کنند اغلب کمتر دچار این بیماری می‌شوند.

با این حال، در حال حاضر شواهد کافی برای پیشنهاد نوشیدنی‌های کافئین دار برای پیشگیری در برابر ابتلا به پارکینسون وجود ندارد.

درمان پارکینسون

محققین حوزه‌ی علوم اعصاب و پزشکان در سال‌های گذشته تلاش زیادی برای کشف و ارائه‌ی درمان پارکینسون کرده‌اند اما علی رغم این تلاش‌ها تاکنون درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، اما داروهایی همچون اپیکاپون، سافینامید، کوبنل دوپا و…که در درمان این بیماری استفاده می‌شود، به طور قابل‌توجهی از طریق مهار برخی مسیرهای عصبی قادرند علائم این بیماری را کنترل کنند. حتی در برخی موارد پزشک تصمیم می‌گیرد تا با جراحی قسمتی از مغز در جهت تنظیم عملکرد آن، علائم را تا حدودی کنترل کند.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم ضمن آشنایی با بیماری پارکینسون، عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل در آن را بررسی کنیم. همچنین علائم و نشانه‌های این بیماری را شناختیم و دانستیم تغییر سبک زندگی و ورزش در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر است.