عفونت مغز چیست؟
عفونت مغز که با نام آبسه مغزی نیز شناخته میشود، یکی از بیماری‌های خطرناک سیستم عصبی است. در حقیقت ورود عوامل بیماری‌زا به مغز ، طناب نخاعی و ساختارهای اطراف آن می‌توانند باعث ایجاد عفونت در این بافت‌ها شوند. این بیماری از طریق تبادلات ترشحات تنفسی به فرد دیگر منتقل میشود لذا شناخت به موقع بیماری عفونت مغزی به درمان سریع‌تر بیماری و قطع زنجیره ی انتقال، کمک می‌کند. در این مطلب قصد داریم بیماری عفونت مغزی را به شما همراهان مجله بیوزوم معرفی کرده و با علائم و درمان آن نیز آشنا شویم. با توجه به مطالبی که در این مقاله ارائه میشود، درصورت مشاهده مستمر علائم و مشکوک بودن به این بیماری مراجعه به پزشک جهت جلوگیری از پیشرفت بیماری و آسیب جدی مغز و درمان سریع‌تر بیماری، امری ضروری است.
در مغز یک فرد سالم، آبسه معمولا به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد میشود. در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، عوامل عفونی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها، می‌توانند از سدهای دفاعی بدن عبور کرده و سبب عفونت شوند که این عفونت باعث میشود بافت دچار حمله، در اثر تجمع چرک و سلول‌های مرده، متورم شود.
آبسه مغزی زمانی شکل می‌گیرد که قارچ‌ها، ویروس‌ها یا باکتری‌ها از طریق زخمی در سر یا عفونتی در جای دیگری از بدن، به مغز می‌رسد. طبق آخرین تحقیقات، بین 20 تا 50 درصد از کل موارد آبسه مغزی ناشی از عفونت در بافت دیگری در بدن هستند که به مغز منتقل شده است، در این میان عفونت‌های قلبی و ریوی از شایع ترین علل آبسه مغزی هستند. همچنین آبسه مغزی می‌تواند از عفونت گوش یا سینوس و یا حتی یک آبسه‌ی دندانی نیز شروع شود.
بیشتر بخوانید: آناتومی مغز انسان
علل ابتلا به عفونت مغز
عفونت مغزی به احتمال زیاد ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی در بخشی از مغز است. انگل‌ها و قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد آبسه شوند. هنگامی که این عوامل عفونی، بخشی از مغز را آلوده می‌کنند، التهاب و تورم در بافت مغز مشهود خواهد بود. در این موارد، آبسه‌ی ایجاد شده شامل سلول‌های مغزی آلوده، گلبول‌های سفید فعال و مرده و ارگانیسم‌هایی است که باعث ایجاد مشکل می‌شوند و با تجمع سلول‌ها، دیواره یا غشایی در اطراف آبسه ایجاد میشود. این دیواره به جداسازی عفونت و جلوگیری از گسترش آن به بافت سالم کمک می‌کند. اگر آبسه متورم شود، فشار فزاینده‌ای بر بافت اطراف مغز، وارد می‌کند و چون جمجمه انعطاف‌پذیر نیست، نمی‌تواند منبسط شود، بنابراین فشار ناشی از آبسه می‌تواند رگ‌های خونی را مسدود کرده و از رسیدن اکسیژن به مغز جلوگیری کند، که این امر می‌تواند موجب آسیب یا تخریب بافت ظریف مغز شود.
حال که با علل ابتلا به عفونت مغزی آشنا شدیم، ضروری است علائم هشداردهنده ی این بیماری را نیز بشناسیم. پس در ادامه ی این مطلب به علائم ابتلا به عفونت مغزی می‌پردازیم.
علائم ابتلا به عفونت مغز
علائم و نشانه‌های عفونت مغزی معمولا به آرامی در طی چند هفته ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند به طور ناگهانی نیز ظاهر شوند. علائم هشداردهنده این بیماری عبارتند از:
- تفاوت در فرآیند‌های ذهنی، مانند افزایش گیجی، کاهش پاسخگویی، تحریک‌پذیری، اختلال تکلم، اختلال در حواس پنجگانه
- کاهش حرکت به دلیل از دست دادن عملکرد عضلانی
- تغییرات بینایی
- تغییرات شخصیتی یا رفتاری
- استفراغ
- تب
- لرز
- سفتی گردن (به خصوص زمانی که همراه با تب و لرز باشد)
- حساسیت به نور
در کودکان خردسال و نوزادان نیز بیشتر این علائم مشابه بزرگسالان هستند. با این حال، کودک ممکن است علائم دیگری از آبسه مغزی را نیز نشان دهد. در کودکان، ممکن است نقطه نرم بالای سر (ملاج) متورم یا برآمده باشد. سایر علائم این بیماری در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفراغ پرتابی
- گریه با صدای بلند
- سفتی اندام‌ها
تشخیص عفونت مغز
برای تشخیص آبسه مغزی، پزشک علائم و نشانه‌ها، همچنین سوابق پزشکی بیمار را ارزیابی می‌کند. پزشک باید از اینکه فرد اخیرا عفونت داشته یا خیر، و یا اینکه فرد سیستم ایمنی ضعیفی دارد یا نه اطلاع یابد. علائم ممکن است مشابه علائم سایر بیماری‌ها باشد، بنابراین ممکن است تشخیص صحیح این بیماری و افتراق آن از سایر بیماری‌ها، زمان‌بر باشد. اگر پزشک بتواند دقیقا زمان شروع علائم و نحوه پیشرفت آن‌ها را مشخص کند، تشخیص ساده‌تر خواهد بود.
آزمایش‌های مختلف می‌تواند به عنوان منبعی قابل اعتماد، پزشک را درجهت تشخیص درست یاری کند که در ادامه به آن می‌پردازیم:
آزمایش خون برای بررسی سطح گلبول‌های سفید خون: در صورت وجود عفونت در بدن، سد دفاعی بدن فعال خواهد شد و گلبول‌های سفید خون که وظیفه ایمنی‌زایی را بر عهده دارند، افزایش خواهند یافت، لذا افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون، می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت باشد.
اسکن‌های تصویربرداری، مانند MRI یا CT scan: پس از انجام آزمایش خون جهت تعیین اندازه و محل آبسه، تصویربردای انجام میشود، که در تصاویر، آبسه به صورت یک یا چند نقطه نشان داده میشود.
بافت برداری: این روش که به آن بیوپسی نیز گفته میشود جهت بررسی نوع عفونت است . نوعی بیوپسی سوزنی به نام CT-guided aspiration، که شامل نمونه برداری از عفونت برای تجزیه تحلیل است برای تشخیص به کار می‌رود.
خبر خوب این است که به دلیل استفاده روزافزون از CT scan و MRI در تشخیص، تعداد مرگ و میر ناشی از آبسه مغزی در دهه‌های اخیر کاهش یافته است.
درمان عفونت مغز
درمان عفونت مغز به طور کلی شامل دو بخش جراحی و غیرجراحی است. با توجه به پیشرفت‌های اخیر در پزشکی و فناوری، شانس بهبودی آبسه مغزی در بیماران افزایش یافته است. اگر پزشک مشکوک به آبسه مغزی باشد معمولا بلافاصله طیف وسیعی از آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز می‌کند، زیرا آبسه می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. پزشک نوع درمان را بر اساس جواب آزمایش‌ها و منشا بیماری، انتخاب خواهد کرد.
میزان اثر بخشی درمان به موارد زیر بستگی دارد:
- اندازه آبسه
- تعداد آبسه‌ها
- علت عفونت
- وضعیت کلی سلامت فرد
درصورتی که قطر آبسه کوچک‌تر از 1 اینچ باشد، فرد احتمالا فقط داروهای آنتی‌بیوتیکی، ضدقارچی یا ضد ویروسی داخل وریدی دریافت می‌کند، با این حال ممکن است پزشک برای تشخیص موثرترین آنتی‌بیوتیک، از آبسه نمونه‌برداری انجام دهد. در صورتی که آبسه بزرگ باشد، نمونه‌برداری و تخلیه کامل انجام میشود.
اگر چندین آبسه در مغز وجود داشته باشد، بریدن آن‌ها ممکن است بسیار خطرناک باشد، بنابراین جراح aspiration را توصیه می‌کند.
عوامل تاثیر گذار بر عفونت مغز
تقریبا هرکسی ممکن است به عفونت مغزی مبتلا شود، اما گروه‌های خاصی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. برخی بیماری‌ها، اختلالات و شرایطی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سیستم ایمنی ضعیف به دلیل HIV یا ایدز
- سرطان و سایر بیماری‌های مزمن
- بیماری قلبی مادرزادی
- آسیب جدی سر یا شکستگی جمجمه
- مننژیت
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، مانند داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی
- عفونت مزمن سینوس یا گوش میانی
همچنین برخی نقایص مادرزادی باعث میشود که عفونت‌ها راحت‌تر از طریق دندان‌ها و روده به مغز برسند و یکی از نمونه‌های آن تترالوژی فالوت است که یک نقص قلبی است.
جمع بندی
به طور معمول شیوع عفونت در مغز و نخاع بسیار نادر است، زیرا محافظی بسیار قوی به نام سد خونی مغزی از ورود عوامل بیماری‌زا به این اندام‌های حیاتی جلوگیری می‌کند؛ اما در صورت وجود التهاب در مغز، منافذ موجود در اندوتلیوم سد خونی مغزی (بخش داخلی رگ) از یک‌دیگر فاصله می‌گیرند و عوامل عفونی وارد مغز شده و منجر به عفونت مغز می‌شوند، که خود می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد تاجایی که زندگی بیمار را تهدید کند. به همین دلیل آگاهی از این بیماری و علائم آن ضروری است تا درصورت وجود علائم ذکر شده، در کوتاه ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه شود و از انتشار عفونت به سایر بافت‌های بدن جلوگیری شود.
