منشا گرفتن مغز مهره‌داران از دم اجدادشان
پژوهش‌گران با مطالعه‌ی تونیکات‌ها (Tunicate) یا آب دزدک‌های دریایی به این نتیجه رسیده‌اند که احتمال دارد مغز مهره‌داران در طی میلیون‌ها سالِ گذشته از دم اجدادشان نشات گرفته باشد.
همان‌طور که می‌دانیم، چندسلولی‌های نسبتا پیچیده که در دورانِ اولیه‌ی حیات می‌زیستند، طناب نخاعی یا مغز نداشته و تنها سیستم فرماندهی بدن‌شان، شبکه‌ای از نورون‌ها بود که به صورت خوشه‌ای در تمام تنه‌ی آن‌ها پخش شده بود. با این اوصاف، در طول سال‌های زیاد (میلیون‌ها سال) این شبکه‌ی عصبیِ ساده در موجودات امروزی در یک سمت بدن (ناحیه‌ی قدامی) سازماندهی شده‌اند؛ اما چطور؟
بیشتر بخوانید: عصب شناسان می‌گویند که نورون‌ها دارای سیستم پشتیبان اضطراری هستند
برای پاسخ به این سوال باید بدانیم که به گفته‌ی دانشمندانِ زیست شناسی تکاملی، تونیکات‌ها بر خلاف آن‌که مغز واقعی ندارند، اما از نزدیک‌ترین خویشاوندانِ زنده‌ی مهره‌داران هستند. سیستم عصبی مرکزی این موجودات از گره‌های نورونی در قسمت‌های فوقانی و پشتی تشکیل شده است که توسط یک رشته‌ی عصبیِ پشتی به یکدیگر متصل می‌شوند.
گفتنی است که تونیکات‌ها در دوران بزرگسالی همانند اسفنج‌های حبابی بوده و علاوه بر ساکن بودنشان، سر یا دم مشخصی ندارند. اما لارو این موجودات بر خلاف حالت بالغ آن‌ها، شبیه نوزاد قورباغه بوده و اندامِ مغز مانند آن‌ها قابل تشخیص است.
به گزارش مجله‌ی بیوزوم و به نقل از جانورشناسِ دانشگاه اینسبروک اتریش، یوته روتباخر: از آن‌جایی که تونیکات‌ها مثل نمونه‌ی اولیه‌ی مهره‌داران هستند (از نظر تکاملی)، پس می‌توان نتیجه گرفت که جد مشترک ما شاید شباهت زیادی به تونیکات‌های امروزی داشته است.
جالب است بدانیم که شباهت اجداد مشترک مهره‌داران به تونیکات‌ها مورد قبول همه‌ی دانشمندان نیست، اما روتباخر و دیگر محققین که با ایشان همکاری می‌کنند، به تازگی شواهد جدیدی برای دفاع از نظریه‌ی خود پیدا کرده‌اند که در آن نشان داده می‌شود ژنی به نام Hmx یک جفت نورون را در دم تونیکات کدگذاری میکند که با ژن‌های کد کننده‌ی گره‌های نورونی در سرِ مکنده ماهی ( این نوع از جانوران به دلیل آن‌که در طی سالیان دراز تغییرات چندانی نکرده‌اند فسیل زنده نامیده می‌شوند و از اولین مهره‌داران آبزی هستند) شباهت داشته و مرتبط هستند.
بیشتر بخوانید: چرا زیر دوش مغز ایده پردازتر می‌شود؟
شگفتیِ این تحقیق موقعی بیشتر مشخص شد که محققین ژن‌های Hmx مکنده ماهی را وارد ماده‌ی ژنتیکی گونه‌ای از تونیکات‌ها به نام Ciona intestinalis کرده و دریافتند که Hmx نورون‌های دوقطبیِ دم را بیان کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که در مکنده ماهی، فعالیت ژن Hmx به بیان نورون‌های حسی در ناحیه‌ی سر منجر می‌شد که همین موضوع فعالیت مشابه Hmx در مکنده ماهی و تونیکات را نشان می‌دهد و بیان میکند که این دو موجود ریشه‌ی تکاملی مشترکی داشته که همین امر ممکن است در سازماندهی سیستم عصبی در موجودات عالی‌تر نقش داشته باشد.
الساندرو پناتی، دانشمند جانورشناسیِ دانشگاه اینسبروک در این خصوص می‌گوید: مشخص شده است که ژن Hmx به عنوان ژنی مهم در طول روند تکامل حفظ شده است. این ژن عملکرد و ساختار اولیه‌ی خود را با کم‌ترین جهش‌ها حفظ کرده و به همین دلیل در جد مشترک مهره‌داران و تونیکات‌ها در طی میلیون‌ها سال وجود داشته است.
در پایان، این دستاوردها بیان میکند که امکان دارد مغز مهره‌داران میلیون‌ها سال پیش از دمِ اجدادشان تکامل پیدا کرده باشد.
