بیماری مقاربتی | چیستی، انواع، علل، علائم، پیشگیری، تشخیص و درمان

در فصل هفتم زیست‌شناسی سال یازدهم با عفونت‌های مقاربتی و بیماری مقاربتی آشنا شدیم. سلامت جنسی و افزایش ابتلا به عفونت‌های مقاربتی یکی از نگرانی‌های حوزه سلامت و درمان است. ابتلا به بیماری‌های مقاربتی سالانه زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت ‌تأثیر قرار می‌دهد. عفونت‌های مقاربتی در اکثر موارد برای خود فرد مبتلا بی‌خطرند و مشکلاتی جدی ایجاد نمی‌کنند، اما گاه می‌توانند عوارض جانبی شدید و غیرقابل جبرانی مثل سرطان و یا حتی مرگ داشته باشند. بیماری مقاربتی چیست و چه انواعی دارد؟ تفاوت میان عفونت‌های مقاربتی و بیماری مقاربتی چیست؟ روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی کدام‌اند؟ در این مقاله از مجله‌ی بیوزوم به این سؤالات پاسخ خواهیم داد. همراه باشید.

بیماری مقاربتی چیست؟

عفونت‌های مقاربتی (Sexually Transmitted Infections) عفونت‌ها یا شرایطی هستند که از طریق هر نوع فعالیت جنسی از راه دهان، مقعد، واژن یا آلت تناسلی منتقل می‌شود. نام رایج دیگر برای آن، بیماری مقاربتی (Sexually Transmitted Disease) است. انواع مختلفی از STI وجود دارد. شایع‌ترین علائم آن شامل سوزش، خارش یا وجود ترشحات در ناحیه تناسلی است. برخی از بیماری‌های مقاربتی بدون علامت هستند، به این معنی که ممکن است هیچ‌گونه علائمی را در فرد مبتلا بروز ندهند.

مطلب مرتبط: دستگاه تناسلی مردان | آناتومی و فیزیولوژی

عفونت‌های مقاربتی بسیار مسری هستند. افرادی که ازنظر جنسی فعال‌اند، ممکن است بدون اینکه بدانند یک عفونت مقاربتی داشته باشند و آن عفونت را به دیگران نیز منتقل کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می‌کند درصورتی‌که فردی ازلحاظ جنسی بسیار فعال است، غربالگری یا آزمایش عفونت‌های مقاربتی را به‌طور منظم انجام بدهد.

عفونت‌های مقاربتی، بیماری‌هایی بسیار جدی هستند که نیاز به درمان دارند. برخی از آن‌ها مانند ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) هیچ درمانی ندارند و درصورتی‌که به آن‌ها توجهی نشود، می‌توانند تهدیدکننده‌ی زندگی باشند.

تفاوت بین عفونت مقاربتی و بیماری مقاربتی چیست؟

اصطلاح «عفونت مقاربتی» دقیق‌تر از اصطلاح «بیماری مقاربتی» است، زیرا همه عفونت‌های مقاربتی باعث بیماری نمی‌شوند. به‌عنوان‌مثال، برخی از آن‌ها، مانند تریکومونیازیس، ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکنند. در این موارد، فرد ممکن است نداند که به این بیماری مبتلا است و می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند. اصطلاح عفونت مقاربتی همچنین تأکید می‌کند که این بیماری‌ها می‌توانند از طریق انواع مختلف تماس جنسی منتقل شوند؛ بنابراین، می‌توان گفت که عفونت مقاربتی همان بیماری مقاربتی است، اما اصطلاح عفونت مقاربتی دقیق‌تر است و تأکید بیشتری بر نحوه مسری بودن و انتقال این بیماری‌ها دارد.

انواع بیماری‌های مقاربتی

شایع‌ترین انواع عفونت‌های مقاربتی عبارت‌اند از:

• کلامیدیا: کلامیدیا یکی از انواع بیماری‌های مقاربتی شایع است که توسط باکتری کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‌شود. عفونت کلامیدیا قابل‌درمان است.
• تب‌خال تناسلی یا هرپس تناسلی: هرپس سیمپلکس ویروسی است که باعث عفونت‌های پوستی می‌شود. این عفونت در تمام طول عمر باقی می‌ماند و باعث ایجاد زخم‌ها و تاول‌های دردناک یا خارش‌دار می‌شود.
• زگیل ناحیه تناسلی: زگیل تناسلی شایع‌ترین عفونت مقاربتی است. انواع خاصی از HPV باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شود.
• سوزاک (گنوره‌آ): سوزاک یکی دیگر از انواع بیماری‌های مقاربتی شایع است که توسط یک باکتری به نام نایسریا گونوره‌آ ( gonorrhoeae) ایجاد می‌شود.
• هپاتیت B: هپاتیت B یکی از پنج ویروسی است که می‌تواند کبد را آلوده کرده و باعث التهاب شود. هپاتیت B از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود.
• HIV/AIDS: ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ویروسی است که باعث سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) می‌شود. اچ‌آی‌وی با ازبین‌بردن سلول‌های T، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند تا زمانی که بدن حتی توان مبارزه با بیماری‌های جزئی را نیز از دست می‌دهد.
• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): بیش از 30 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) شناخته‌شده که می‌تواند بر اندام تناسلی تأثیر بگذارد و شامل اشکال پرخطر و کم خطر آن هستند. اشکال کم خطر مانند آن‌هایی که باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند و اشکال پرخطر مانند آن‌هایی که باعث سرطان دهانه رحم می‌شوند.

• شپش ناحیه تناسلی یا شپش عانه (شپش خرچنگی): شپش ناحیه تناسلی که به آن شپش خرچنگی نیز می‌گویند، حشرات کوچکی‌اند که بر روی موهای ناحیه تناسلی و نزدیک اندام تناسلی زندگی می‌کنند. شپش عانه یا شپش تناسلی از طریق تماس نزدیک، مانند رابطه جنسی، منتقل می‌شود.
• سفلیس: سفلیس یکی از انواع بیماری‌های مقاربتی است که با دارو قابل‌درمان است. بدون درمان، سفلیس باعث مشکلات جدی سلامتی می‌شود و می‌تواند آسیب دائمی به قلب، مغز، ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و چشم‌ها برساند.
• تریکومونیازیس: تریکومونیازیس یکی از انواع بیماری‌های مقاربتی شایع اما قابل‌درمان است که توسط یک انگل ایجاد می‌شود.
• واژینیت: واژینیت کلمه‌ای عمومی برای اختلالات مختلفی است که باعث التهاب یا عفونت واژن می‌شود. واژینیت توسط ارگانیسم‌هایی مانند مخمرها یا باکتری‌ها و یا در اثر تحریکات شیمیایی یا اسپری‌ها ایجاد می‌شود.

علل ابتلا به بیماری‌های مقاربتی

عفونت‌های مقاربتی زمانی ایجاد می‌شوند که باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌های مختلف بدن را آلوده کنند. این میکروارگانیسم‌ها از طریق مایعات بدن مانند خون، ادرار، مایع منی، بزاق و سایر نواحی پوشیده از مخاط و در طول رابطه جنسی – معمولاً رابطه جنسی واژینال، دهانی و مقعدی – و یا سایر فعالیت‌های جنسی منتقل می‌شوند.

علائم بیماری‌های مقاربتی

علائم عفونت‌های مقاربتی (بیماری مقاربتی) برحسب نوع عفونت متفاوت است. ممکن است علائمی وجود نداشته باشد؛ اما در صورت وجود علائم، ممکن است نشانه‌هایی در اطراف ناحیه تناسلی ظاهر شود. این نشانه‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• برجستگی، زخم یا زگیل روی آلت تناسلی، واژن، دهان یا مقعد یا نزدیک آن.
• تورم یا خارش شدید در نزدیکی آلت تناسلی یا واژن.
• خروج ترشحات از آلت تناسلی
• ترشحات واژن که بوی بدی دارد، باعث سوزش می‌شود یا رنگ یا مقدار آن متفاوت از حد طبیعی است
• خونریزی واژینال به‌جز خونریزی قاعدگی
• رابطه جنسی دردناک
• ادرار دردناک یا تکرر ادرار

مطلب مرتبط: چرخه قاعدگی | چیستی، فیزیولوژی، مراحل و علائم

علاوه بر این علائم که محدود به ناحیه تناسلی هستند، ممکن است علائمی در سراسر بدن نیز وجود داشته باشد، علائمی ازجمله:

• بثورات پوستی
• کاهش وزن
• اسهال
• عرق شبانه
• درد، تب و لرز
• زردی (زردی پوست و زردی چشم)

عوامل پرخطر یا ریسک فاکتورهای بیماری‌های مقاربتی

افرادی که ازنظر جنسی فعال هستند، در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی (بیماری مقاربتی) هستند. همچنین در صورت استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند سوزن‌هایی که حاوی خون یا مایعات مشکوک هستند نیز احتمال ابتلا به بیماری مقاربتی وجود دارند. این اتفاق ممکن است در موارد زیر رخ دهد:

• خال‌کوبی‌های کنترل نشده
• پیرسینگ‌های کنترل نشده
• استفاده از سوزن‌های مشترک هنگام استفاده از داروهای داخل وریدی (اختلال مصرف مواد)

ازآنجایی‌که به‌راحتی نمی‌توان در مورد عفونت‌های مقاربتی صحبت کرد؛ این موضوع می‌تواند افراد را در معرض خطر بیشتری برای انتشار عفونت قرار دهد. برای جلوگیری از این موضوع، بهتر است افراد قبل از داشتن رابطه جنسی، از شریک زندگی خود در مورد موضوعات زیر سؤال بپرسند:

• ابتلا به بیماری مقاربتی جاری
• زمان آخرین آزمایش به‌منظور چکاپ
• درمان جاری برای کنترل بیماری مقاربتی
• استفاده یا عدم استفاده از ابزارهای پیشگیری و محصولات بهداشت جنسی

سؤال پرسیدن در مورد این موضوعات می‌تواند به افراد در محافظت از خودشان در برابر بیماری‌های مقاربتی کمک کند.

احساس احساسات قوی پس از تشخیص بیماری مقاربتی معمول است. ممکن است بخواهید از گفتن این موضوع به شریک جنسی خود اجتناب کنید؛ زیرا احساس خجالت می‌کنید. صادق ‌بودن با شرکای جنسی خود به ایجاد اعتماد و درک کمک می‌کند. اگر یک بیماری مقاربتی دارید، می‌توانید خطر سرایت عفونت را به شریک جنسی خود با صحبت ‌کردن با آن‌ها قبل از انجام فعالیت‌های جنسی کاهش دهید.

عوارض عفونت‌های مقاربتی

عفونت‌‌های مقاربتی در صورت عدم درمان می‌توانند عوارض مادام‌العمر ایجاد کنند. عوارض شایع ناشی از عفونت‌های مقاربتی درمان‌نشده شامل موارد زیر است:

• ویروس HIV می‌تواند منجر به نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) شود.
• سفلیس می‌تواند به اندام‌ها و سیستم عصبی آسیب برساند و جنین درحال‌رشد را آلوده کند.
• خطر سرایت بیماری‌های مقاربتی به شریک جنسی

عوارض انواع بیماری مقاربتی برای زنان عبارت‌اند از:

• بیماری التهابی لگن (PID) که می‌تواند به رحم آسیب برساند و باعث ناباروری شود.
• حاملگی خارج رحمی
• ناباروری
• درد مزمن لگن

در مردان، بیماری‌های مقاربتی درمان‌نشده می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• عفونت در مجرای ادرار و پروستات
• بیضه‌های متورم و دردناک
• ناباروری

پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی

یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای درامان‌ماندن از خطرات ابتلا به عفونت‌های مقاربتی، پیشگیری و جلوگیری از ابتلا به بیماری است. در ادامه با روش‌های پیشگیری برای کاهش خطر ابتلا به بیماری مقاربتی و کاهش خطر انتقال آن آشنا خواهیم شد.

کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی

تنها راه کاهش خطر عفونت‌های مقاربتی پرهیز از رابطه جنسی پرخطر است. افرادی که ازنظر جنسی فعال هستند، می‌توانند برای جلوگیری از ابتلا به بیماری مقاربتی اقدامات زیر را انجام بدهند:

• شرکای جنسی خود را بادقت انتخاب کنید. اگر مشکوک هستید که شریک زندگی شما به بیماری مقاربتی مبتلا است، رابطه جنسی نداشته باشید.
• به‌طور مرتب از نظر عفونت‌های مقاربتی معاینه شوید. انجام این کار به جلوگیری از گسترش بیماری‌های مقاربتی به افراد دیگر کمک می‌کند. از هر شریک جنسی جدید بخواهید وضعیت خود را از نظر ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری‌ها آزمایش کند.
• قبل از رابطه جنسی از مصرف الکل یا مواد مخدر خودداری کنید. افرادی که تحت‌ تأثیر این مواد هستند ممکن است بدون رعایت نکات ایمنی، فعالیت‌های جنسی پرخطری را انجام بدهند.
• با علائم و نشانه‌های بیماری مقاربتی آشنا شوید. اگر متوجه علائم شدید، به‌سرعت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
• در مورد بیماری مقاربتی آموزش ببینید. هرچه بیشتر بدانید، بهتر می‌توانید از خود و شرکای خود محافظت کنید.

جلوگیری از انتشار عفونت‌های مقاربتی

به‌منظور جلوگیری از انتشار عفونت‌های مقاربتی اقدامات بسیاری می‌توان انجام داد. در ادامه با تعدادی از این اقدامات آشنا خواهیم شد:

• اگر علائم عفونت‌ را دارید، تا زمانی که به پزشک مراجعه نکرده‌اید و تحت درمان قرار نگرفته‌اید، رابطه جنسی نداشته باشید.
• دستورالعمل‌های پزشک متخصص خود را برای درمان دنبال کنید.
• پس از اتمام درمان، برای معاینه مجدد به پزشک خود مراجعه کنید.
• مطمئن شوید که شریک زندگی شما از بیماری مقاربتی شما اطلاع دارد.
• هنگام رابطه جنسی از ابرازهای محافظی و بهداشتی استفاده کنید.
• به منظور جلوگیری از عوارض احتمالی، برای برخی از بیماری‌های مقاربتی (HPV) واکسینه شوید.

تشخیص عفونت‌های مقاربتی

پزشک متخصص پس از معاینه فیزیکی و انجام آزمایش، عفونت مقاربتی را تشخیص می‌دهد. پزشک از فرد مراجعه‌کننده در مورد علائم و سابقه پزشکی و روابط جنسی می‌پرسد – پاسخ‌های صادقانه می‌تواند به پزشک کمک کند تا بیماری را سریع‌تر تشخیص بدهد و فرایند درمان به‌سرعت آغاز شود. پس از تشخیص مثبت بیماری مقاربتی، فرد مبتلا، باید به شریک جنسی خود اطلاع بدهد. شرکای جنسی افراد مبتلا به بیماری مقاربتی نیز باید از‌نظر ابتلا یا عدم ابتلا به عفونت بررسی شوند. اطلاع‌ دادن این موضوع به شریک زندگی می‌تواند به آن‌ها کمک کند مراقبت‌های موردنیاز خود را دریافت کنند تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.

درمان بیماری‌های مقاربتی

هدف از درمان بیماری‌های مقاربتی یا عفونت مقاربتی عبارت است از:

• درمان بسیاری از بیماری‌های مقاربتی (نه همه)
• کاهش علائم
• کاهش احتمال گسترش عفونت
• کمک به زندگی سالم‌تر

درمان بیماری‌های مقاربتی می‌تواند شامل مصرف داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک و ضد‌ویروس‌ها باشد. افراد مبتلا می‌توانند این داروها را به‌صورت خوراکی (از راه دهان) و یا به‌صورت تزریقی مصرف کنند.

آیا بیماری‌های مقاربتی مسری هستند؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت که بله؛ عفونت‌های مقاربتی مسری هستند. بیشتر بیماری‌های مقاربتی از فردی به فرد دیگر و از طریق تماس جنسی – به وسیله‌ی مایعات بدن یا تماس پوست به پوست با لمس قسمت عفونی بدن فرد مبتلا – منتقل می‌شود. برخی از بیماری‌های مقاربتی، مانند سفلیس، می‌توانند در حین تولد نوزاد از مادر به فرزند منتقل شوند.

این موضع اهمیت زیادی دارد که افراد مبتلا به بیماری مقاربتی برای درمان به پزشک مراجعه کنند. برخی از بیماری‌های مقاربتی قابل‌درمان هستند. افرادی که ازنظر جنسی فعال هستند، با انجام آزمایش‌های منظم، صحبت با شریک جنسی خود در مورد تشخیص بیماری مقاربتی احتمالی و استفاده از محافظت در حین رابطه جنسی، می‌توانند از گسترش عفونت‌های مقاربتی جلوگیری کنند.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله‌ی بیوزوم با بیماری مقاربتی، انواع آن و روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا شدیم. اگرچه صحبت ‌کردن از بیماری‌های مقاربتی برای اکثر افراد کار آسانی نیست، اما توجه به عفونت‌های مقاربتی و ایجاد آگاهی در مورد آن، از راه‌های مؤثر و تضمین‌شده برای غلبه بر این مشکل جدی سلامت و بهداشت فردی است. در صورت مفید بودن این مقاله، برای ایجاد آگاهی هرچه بیشتر در مورد عفونت‌های مقاربتی، آن را به اشتراک گذاشته و به دیگران معرفی کنید.